Kitoblar

Систем тилшунослик асослари

Ўзбек тили фонологияси ва морфонологияси

Жаҳондаги энг катта туркий тилларидан бўлиб давлат тили мақомини олган ўзбек тили ҳозирги давр тилшунослигидаги назария ва методлар ёрдамида илмий тадкик этилмоқда. Мазкур китоб ўзбек тили фонологияси ва морфонологиясининг илмий асосларини тадқиқ этишга бағишланган. Унда ўзбек тили унли ва ундон фонемаларининг оппозициялари, фонологик нейтрализация, фонотактика, морфонологик алмашинувлар, акцентологик ва интонологик морфонология масалалари ёритилган. Китоб университетларнинг филология факультетлари талабалари, ўқитувчи ва аспирантлари учун мўлжалланган.

Ўзбек тили фонологияси ва морфонологияси

Ўзбек тилшунослигининг ҳозирги даврда қўлга киритаётган катта ютуқлари билан бирга, ҳали илмий тадқиқ этилмаган купгина соҳалар ҳам мавжуд. Биз фонология ва морфонология соҳасидаги кўп йиллик илмий-тадқиқотларимиз асосида мазкур китобни ёзишга жазм этдик.

Мадрасалар таълими тарихидан лавҳапар

Инсоният тарихида ҳар бир миллат ва халқинг жаҳон илм-фани, маънавияти ва маърифатига қўшган ҳиссаси бўлади. Қадимги тарихга эга бўлган юртимиз ўз аждодларининг дину иймонини, маънавий камолини диний ва дунёвий илмларга таянган ҳолда бойитиб келган. Илмга интилиш халқимиз учун хос юксак фазилатлардан бири бўлган. Ана шу интилиш мадрасалар таълимида ҳам ўз ифодасини топган ва асрлар давомида бу соҳада бой, бетакрор тажрибалар мажмуаси яратилган. Қўлингиздаги монография неча асрлар давомида юртимизда амал қилиб келган, оламга машҳур олиму фузалоларни етиштирган ушбу таълим масканларининг тарихини, уларда кашф қилинган хилма-хил ўқитиш усулларини урганиш ва қисман булса-да, ёритиб беришга бағишланди. Монография илм-фан ва миллий таълим тарихи билан шуғулланувчи илмий тадқиқоттчилар, олий укув муассасалари ўзбек адабиёти факультети талабалари, академик лицейлар, касб-хунар коллежлари тил ва адабиёт ўқитувчилари, шунингдек, кенг китобхонлар оммаси учун мулжалланган.

Ҳозирги ўзбек адабий тили

"Ҳозирги ўзбек адабий тили" дарслиги олий ўқув юртлари филология факультетларининг талабалари учун мўлжалланган. У "Кириш", "Фонетика ва фонология", "Графика ва орфография", "Орфоэпия", "Лексикология билан фразеология", "Морфемика", "Сўз ясалиши" ва "Морфология" бўлимларини ўз ичига олган.

O‘ZBEK TILSHUNOSLIGI TARIXI

O‘quv qo‘llanmada o‘zbek tilshunosligining zamonaviy fan yo‘nalishi darajasida shakllanishi va rivojlanishining ilk sahifasi sifatida tarixda qolgan XIX asr oxiri – XX asrning 20-30-yillaridagi sotsiolingvistik sharoit, davr tili va tilshunosligi haqida ma’lumotlar berilgan. XX asr boshlaridagi lisoniy jarayon, bu davr o‘zbek tili va tilshunosligining taraqqiyoti, shuningdek, o‘zbek dialektologiyasi, grammatikasi, leksikografiyasiga oid ma’lumotlar davr ziyolilari hisoblangan jadidlarining tilshunos sifatida olib borgan faoliyati misolida yoritilgan. Bunda Abdulla Qodiriy, Cho‘lpon, Elbek, Vadud Mahmud, Is’hoqxon Ibrat, G‘ozi Olim Yunusov kabi adib va olimlarning tilshunos sifatida olib borgan faoliyati ilk bor alohida mavzu sifatida belgilangan. O‘quv qo‘llanma оliy o‘quv yurtlarining 60230100 – Filologiya va tillarni o‘qitish: o‘zbek tili, 60111400 – O‘zbek tili va adabiyoti bakalavriat ta’lim yo‘nalishlarida o‘qitilayotgan “O‘zbek tilshunosligi tarixi” fanining o‘quv dasturiga muvofiq yaratilgan. Undan bakalavriat ta’lim yo‘nalishi talabalari, magistrantlar hamda mazkur davr tilshunosligi bo‘yicha izlanishlar olib borayotgan tadqiqotchilar foydalanishi mumkin.

ЎЗБЕК ТИЛИНИНГ ИЗОҲЛИ ЛУҒАТИ 5-том

Луғат ҳозирги ўзбек адабий тилида кенг истеъмолда бўлган 80 мингга яқин сўз ва сўз бирикмаларини, фан, техника, санъат ва маданият сохаларига оид терминларни, бир неча шевада қўлланадиган сўзларни, баъзи тарихий ва эскирган атамаларни ўз ичига олади. Луғатда берилган сўзларнинг амалда қўлланиши XX аср ўзбек адабиёти ва матбуотидан олинган мисоллар билан далилланган. Луғат ўзбек тилшунослиги ва туркийшунослик бўйича мутахассислар, таржимонлар, оммавий ахборот воситалари ходимлари, олий таълим муассасаларининг ўқитувчилари ва талабалари, шунингдек, кенг ўқувчилар оммаси учун мулжалланган.

ЎЗБЕК ТИЛИНИНГ ИЗОҲЛИ ЛУҒАТИ 4-том

Луғат ҳозирги ўзбек адабий тилида кенг истеъмолда бўлган 80 мингга яқин сўз ва сўз бирикмаларини, фан, техника, санъат ва маданият сохаларига оид терминларни, бир неча шевада қўлланадиган сўзларни, баъзи тарихий ва эскирган атамаларни ўз ичига олади. Луғатда берилган сўзларнинг амалда қўлланиши XX аср ўзбек адабиёти ва матбуотидан олинган мисоллар билан далилланган. Луғат ўзбек тилшунослиги ва туркийшунослик бўйича мутахассислар, таржимонлар, оммавий ахборот воситалари ходимлари, олий таълим муассасаларининг ўқитувчилари ва талабалари, шунингдек, кенг ўқувчилар оммаси учун мулжалланган.

ЎЗБЕК ТИЛИНИНГ ИЗОҲЛИ ЛУҒАТИ 3-том

Луғат ҳозирги ўзбек адабий тилида кенг истеъмолда бўлган 80 мингга яқин сўз ва сўз бирикмаларини, фан, техника, санъат ва маданият сохаларига оид терминларни, бир неча шевада қўлланадиган сўзларни, баъзи тарихий ва эскирган атамаларни ўз ичига олади. Луғатда берилган сўзларнинг амалда қўлланиши XX аср ўзбек адабиёти ва матбуотидан олинган мисоллар билан далилланган. Луғат ўзбек тилшунослиги ва туркийшунослик бўйича мутахассислар, таржимонлар, оммавий ахборот воситалари ходимлари, олий таълим муассасаларининг ўқитувчилари ва талабалари, шунингдек, кенг ўқувчилар оммаси учун мулжалланган.

ЎЗБЕК ТИЛИНИНГ ИЗОҲЛИ ЛУҒАТИ 2-том

Луғат ҳозирги ўзбек адабий тилида кенг истеъмолда бўлган 80 мингга яқин сўз ва сўз бирикмаларини, фан, техника, санъат ва маданият сохаларига оид терминларни, бир неча шевада қўлланадиган сўзларни, баъзи тарихий ва эскирган атамаларни ўз ичига олади. Луғатда берилган сўзларнинг амалда қўлланиши XX аср ўзбек адабиёти ва матбуотидан олинган мисоллар билан далилланган. Луғат ўзбек тилшунослиги ва туркийшунослик бўйича мутахассислар, таржимонлар, оммавий ахборот воситалари ходимлари, олий таълим муассасаларининг ўқитувчилари ва талабалари, шунингдек, кенг ўқувчилар оммаси учун мулжалланган.

ЎЗБЕК ТИЛИНИНГ ИЗОҲЛИ ЛУҒАТИ 1-том

Луғат ҳозирги ўзбек адабий тилида кенг истеъмолда бўлган 80 мингга яқин сўз ва сўз бирикмаларини, фан, техника, санъат ва маданият сохаларига оид терминларни, бир неча шевада қўлланадиган сўзларни, баъзи тарихий ва эскирган атамаларни ўз ичига олади. Луғатда берилган сўзларнинг амалда қўлланиши XX аср ўзбек адабиёти ва матбуотидан олинган мисоллар билан далилланган. Луғат ўзбек тилшунослиги ва туркийшунослик бўйича мутахассислар, таржимонлар, оммавий ахборот воситалари ходимлари, олий таълим муассасаларининг ўқитувчилари ва талабалари, шунингдек, кенг ўқувчилар оммаси учун мулжалланган.

Ўзбек дипломатик нутқи

Мазкур методик қўлланма дипломатик нутққа оид илк тадқиқот сифатида алоҳида аҳдмиятга эга. Ишда дипломатия ва дипломатик нутқ, дипломатик нутқ турлари, дипломатик нутқ лексикаси ва дипломатик нутққа оид парадигматик қаторлар ҳақида атрофлича маълумот берилади. Шунингдек, манбада дипломатик нутқ терминларининг изоҳи лугати ҳам қайд этилади. Тадқиқот тилшуносларга, адабиётшуносларга, тарихшуносларга, ҳуқуқшуносларга, сиё- сатшуносларга, дипломатларга - дипломатия муаммолари билан шугулланувчи ва шу йуналишдаги талабаларга (бакалавр ва магистрларга) мулжалланган.

ИНГЛИЗ ВА УЗБЕК ТИЛЛАРИДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ТЕРМИНОЛОГИЯСИНИНГ ЛИНГВИСТИК ХУСУСИЯТЛАРИ

«Инглизча-збекча АТ терминологняси ва лекси- кографик муаммолари» тадкикот ишининг натижалари асосида яратилган булиб, инглиз ва узбек тили илмий-техникавий тилшунослигининг такомил- лашишида катта ахамият касб этади. АТ терминологияси ва терминогра-фиясининг ривожланишига ёрдам беради.

Novvoylik terminlari izohli lug'ati

Yurtimizda shu kunga qadar o'zbek tilida non va non mahsulotlari terminlariga oid izohli lug'at yaratilmagan. Ushbu izohli lug'atda o'bek tilida novvoychilik terminlarining izohli, alifbo ko'satkichi asosida bayon qilingan.

Туркий сўзлар девони (Девони луғотит турк). 3 жилдлик. 2-жилд

Девон уч китобдан иборат бўлиб, ҳар бир китоб алоҳида изоҳ ва комментариялар билан таъминланади. Китобда учрайдиган ай-рим сўз ва тушунчаларга ўз ўрнида изоҳ бериб ўтилади. Изоҳ ва комментариялар ҳам С. Мугаллибов томонидан тузилгандир. «Девону луғотит турк» ўзбек тилига биринчи мартаба таржи ма қилинаётир. Шу сабабли бу нозик ва мураккаб ишда баъзи бир камчиликларнинг бўлиши табиийдир. Бу ҳақдаги мулоҳаза ва хо ҳишлар Узбекистон ССР Фанлар академияси Тил ва адабиёт институти адресига юборилишини сўраймиз.

Лотин ёзувига асосланган алифболи ўзбек тилига ўтиш программалари

Ушбу қўлланма Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги томонидан тасдиқланган дастур асосида ёзилган бўлиб, "Компьютер-Осиё" Илмий-техник парки билан ҳамкорликда яратилган лотин тёзувига асосланган ўзбек тилини компьютерда ўрганиш ва ўзбек тилидаги матнларни кирил ёзувидаги шаклидан лотин ёзувидаги шаклига автоматик равишда ўтказиш тизимларидан фойдаланиш баёнини қамраб олган

Turkiy hujjatchilik tarixidan

Bu lug'at lotin yozuviga asoslangan o'zbek alifbosini joriy etish bo'yicha respublika davlat komissiyasining topshirig'i bilan yangi alifboga va yangi imlo qoidalariga mos holda tuzilgan.

Девону луғатит турк. 3 жилдлик. 1-жилд

Махмуд Қошқарий сўзларнинг турли маънолари ва маъно оттенкаларини изоҳлаш билан чегараланиб қолмай, турли қабила тиллари ўртасида бўлган характерли фонетик ва морфологик фарқларни ҳам кўрсатиб ўтади.

Девону луғатит турк. Индекс- луғат

Индекс-луғат С.Муталлибов томонидан ўзбек тилига таржима қилинган ва 1960-1963 йилларда Тошкентда нашр этилган "Девону луғотит турк" ҳамда шу асарнинг Рифат томонидан 1915-1917 йилларда Истанбулда нашр этилган арабча нусхалари асосида тузилган.

Ўзбек тилида санскрит қолдиқлари

Мазкур монография ўзбек тили тарихи ривожида, унинг луғат таркиби кенгайишида муайян роль ўйнаган санскрит тилидан кириб келган ўзлашмаларга бағишланган бўлиб, унда ўзбек тили луғат таркибида мавжуд санскритча ўзлашмаларнинг дифференциал таҳлили тадқиқ қилинган. Монография тилшунослик, чоғиштирма тилшунослик соҳаси мутахассислари, бакалаврият, магистратура талабалари, докторант ва мустақил тадқиқотчилар учун мўлжалланган.