Kitoblar

Эргаш шоир ва унинг достончиликдаги ўрни. Тадқиқотлар

Тўпламда этоқли ўзбек халқ шонри Эргаш Жуманбулбул ўғлининг санъаткорлик маҳорати, достончиликдаги ўрни ва совет фольклори ривожига қўшгин ҳиссасини ёритувчи мақолалар ўрин олган. Асар адабиётшунослар, фольклористлар, олий ўқув юртлари филология факультетларининг ўқитувчилари ва студентлари, шунингдек, халқ ижоди билан қизнқупчи кент катобхонлар оммаси учун мўлжалланган.

Арбаъин ҳадис ва қирқ мақол

Мазкур тўпламда Навоий назм ила баён этган Арбаъи яъни араб тилидан таржима қилинганда - қирқ ҳадис берилга ва тагига сўзма-сўз таржимаси келтирилган, Сўнгра эса ўзбек тилидаги муқобил мақоллар берилган. Тўплам филология факультети талабаларига қўлланма сифатида ҳамда кенг китобганлар оммасига мўлжалланган.

Ҳикматлар

Буюк мутасаввуф олим ва шоир Хожа Аҳмад Яссавийнинг издоши Азим Хожа эшоннинг "Ҳикмат"лари тасаввуф сулуки (йўли)ни изчил баён этган машҳур асарлардандир. Рисола Аҳмад Яссавий таваллудининг 950 йиллиги муносабати билан нашр этилмоқда. У кенг китобхонлар оммасига мўлжалланган.

Рима ҳақида қисса

Азиз ўғил-қизларим! Сизлар, "рамлила" байрамини яхши биласиз, албатта. Шу байрамда маймун ва айиқларни ифодаловчи лой, бронза ниқобидаги одамларни кўргандирсиз. Тахтиравонда ўтирган Рама, Лакшман, Ситани дарров таниган бўлсангиз керак. Пайқаган бўлсангиз, улардан нарироқда бамбук ва қоғозлардан ясалган ўнта бошли, ўн жуфт қўлли каттакон қўғирчоқ туради. Бу ёвуз дев Равандир. Бундан минг йил аввал баҳодир Рама Цейлонга келиб, Раван билан жанг қилиб, уни ўлдирган. Шу катта ғалаба шарафига рамлила байрами ўтказилади. Ўшандан буён ҳар йили байрам кунлари Раван ўтда куйдирилади. Қўлингиздаги китобни ўқисангиз, Раманинг ажойиб саргузаштларини билиб оласиз.

Жанглар қиссаси Маҳабҳарата ёки Бҳарата авлодлари жангномаси

Маҳабҳарата ёки Бҳарата авлодлари жангномаси» - қадимги ҳиндларнинг улкан эпосидир. Бундан уч минг йиллар илгари яратилган «Маҳабҳарата» - адабиётнинг ажойиб ёдгорлигигина бўлиб қолмай, қадимги Ҳиндистон халқлари ҳаёти, урф-одатлари, хулқлари, эстетик ва этик қарашлари нинг ўзига хос энциклопедиясидир. «Маҳабҳарата»нинг кўпгина афсоналари («Шакунтала», «Пал ва Дамаянти» ва бошқалар) жаҳон адабиёти хазинасига қўшилди. Болаларга тақдим этилаётган бу нашр сюжет чизиқларининг бой ва мукаммаллигини, хилма-хиллигини, асар руҳи ва поэтик жозибасини сақлаб қолган. Бу китобии қадимги дунё тарихини ўрганувчи 5-6 синф ўқувчиларигина эмас, балки бошқа мамлакатлар ва халқларнинг маданияти билан қизиқувчи ҳамма кишилар ҳам катта завқ билан ўқийдилар.

Жанглар қиссаси Маҳабҳарата ёки Бҳарата авлодлари жангномаси

«Маҳабҳарата ёки Бҳарата авлодлари жангномаси» ҳиндларнинг бундан уч минг йиллар илгари яратилган эпосидир. Унда баҳодирларнинг кўрсатган ажойиб қаҳрамонликлари, эзгулик ва ёвузлик ўртасидаги кураш, шунингдек, қадимий ҳинд халқларининг ўзига хос урф-одатлари тасвирланади. Сиз бу жангномалар орқали қадимий халқларнинг орзу-умидлари, интилишларини билиб оласиз.

Рамаяна. Қадимги ҳинд эпоси

Рамаяна-ҳинд маданияти тарихида энг кўхна ва шу билан бирга энг нодир илк бадиий адабиёт намунаси сифатида ҳамон инсоният қалбидан жой олиб келмоқда. ,,Рамаяна" етти китобдан иборат бўлибгина қолмай, етти иқлими, етти осмон, етти найкамалакдан иборат. Камалакнинг етти хил товланиши киши кўнглига қанчалик фараҳ берса ,,Рамаяна" нинг товланиши ҳам китобхон кўнглига шунчалик фараҳ беради.

Пўлкан шоир.Ўзбек халқ оғзаки ижоди бўйича тадқиқотлар. 4-китоб

Тўпламга кирган мақолаларда атоқли халқ бахшиси Муҳаммадқул Жонмурод ўғли Пўлканнинг ҳаёти, ижоди, репертуарининг асосий хусусиятлари ёритилган. Айрим тадқиқотларда Пӯлкан ижоди ва репертуари мисолида умумфольклористик масалалар текширилган. Асар адабиётшунослар, фольклористлар, олий ўқув юртлари филология факультетларининг студентлари ва ўқитувчиларига мўлжалланган.

Шоҳлар. Дониёр

"Шоҳлар" ва "Дониёр" китоблари ҳаммага, улар қаерда яшашидан ва қайси тилда гапиришидан қатъий назар, мўлжалланган. "Шоҳлар" китоби дастлаб қадимги - иброний тилида ёзилган, "Дониёр" китобининг бир қисми - иброний тилида, бир қисми эса оромий тилида ёзилган. Мазкур китоблар асрлар давомида дунёдаги юзлаб тилларга таржима қилинган. Мана энди илк бор ўзбек тилида ҳам чоп этилди. Китоб кенг китобхонлар оммосига мўлжалланган

Алпомиш. Достон

Ширинқишлоқ латифалари

Раҳмон Оллаберганов

Хоразм Шарқда санъатнинг қадимий бешикларидан бири саналади, Айниқса, мусиқа санъати салмоғи беқиёсдир. Миллий қиёфамизни ўзида акс эттирган мусиқа хазинаси авлоддан авлодга ўтиб тобора аҳамият касб этаётир, Қадимий куйларни тинглаб завқланмайдиган бирор хоразмлинии учратиш амри-маҳол десак муболаға бўлмас… Аммо, шуни унутмаслик лозимки, бу хазина ҳозирги кунимизгача осонликча етиб келмаган, Ўша масъулиятли вазифани адо этиб, куйларни нотага кўчириб мусиқа мактаблари барпо қилган фидойи инсонларни шу сабабдан ҳам қанчалик эъзозласак оз. Ана шу ватанпарвар бастакорлар шижоати туфайли Оврупо мусиқачилигидан ҳеч бир қолишмайдиган мусиқа санъатимиз чиройли йўсинда шаклланиб қолди, Қўлингнадаги китоб Хоразм мусиқачилиги намояндаларидан бири Раҳмон Оллаберганов умр баёнини акс эттирган. Муаллиф олим Сафарбой Рўзимбоев таниқли бастакор ҳаёт йўлини содда усулда маҳорат билан ифодалаб бераолган, Уйлаймизки, ушбу рисола Сизда яхши таассуротлар қолдиради. Китобча Ислом Оллаберганов ҳисобидан нашр этилган,

Зуфунун қиссаси

«Қиссайи Зуфунун» ва «Жангномайи Зуфунун» туркий халқлар орасида кенг тарқалган ва узоқ ўтмишдан бери ўқилиб келаётган ишқий-саргузаштлар қиссаларнинг энг ажойиб ғаройибларидан бири. Бу қиссада Ҳазрат Али, ўғли Муҳаммад Ҳанифия, Биби Ҳанифия, Хожа Умар ҳамда баҳодир, гўзал Зуфунун ҳақида ҳикоя қилинади. Ота-боболаримиз ўз эътиқодлари, эзгу мақсадлари учун қандай кураш олиб борганликлари қиссанинг бош мавзуидир. Қиссада шу воқеалар асносида Муҳаммад Ҳанифия ва Зуфунуннинг такрорланмас инсоний севгиси ажойиб латиф услубда тасвирланади. Зуфунун қиссасини ўқиётиб, Тумарис, Ойсулув, Ойбарчинлар қаҳрамонлигию тақдири кўз олдимиздан ўтади. "Китоб Мулло Зафар ибн Бек Муҳаммад ўғли ҳиммати ила 1904 йилда ... босилган нусха асосида тайёрланди"

Кырк гыз. Гарагалпак халк десстаны

Шаҳриёр. Қорақалпоқ халқ достони

"Шаҳриёр" достони қорақалпоқ ҳақи оғзаки ижодининг дурдона асаридир. Достон замирида қорақалпоқ халқининг асрий орзу-умидлари ётади. Ботир шаҳриёр эзгувлик ва адолат йўлида қоро кучлар билан жангга киради. Унинг бошига битмас туганмас балолар ёғилади. Келинг яхшиси достон саҳифаларини ўзингиз бир варақлаб кўринг.

Далли. Ўзбек халқ достонлари

«Далли» достони Эргаш Жуманбулбул томонидан айтилган бўлиб, унда Гўрўғлибекнинг ўғли Ҳасанхоннинг Хон Даллини ахтариб бошидан кечирган саргузаштлари, Хон Даллининг Ҳасанхонга нисбатан вафодорлиги ва уларнинг мурод- мақсадга етишганлиги тасвирланади.

Соҳибқирон. Ўзбек халқ достонлари

«Соҳибқирон» достони атоқли ўзбек халқ шоири Ислом Назар ўғлидан ёзиб олинган. Достон халқ орасида кенг тарқалган ва у ўзбек халқ эпосининг яхши намуналаридан бири бўлиб ҳисобланади. Достонда ўтмишдаги меҳнаткаш омманинг оғир ҳаёти, зулмга қарши адолат учун кураши тасвирланади. Феодал саройининг жирканч томонлари, фисқ-фужур, туҳмат, адоват каби иллатлар фош этилади. Достон ўзбек халқ оғзаки ижоди билан қизиқувчи барча китобхонларга мўлжалланган.

Балогардон.Ўзбек халқ достонлари

«Балогардон» «Гўрўғли» достонлари циклини бирин-кетин бойитган ва Гўрўғлининг асранди ўғли Авазнинг мардона саргузаштларини тасвирлаган асарлардан биридир. Бу достонда инсоннинг ақли, идроки, жасорат ва қобилияти, табиат кучлари қаршисида енгилмас эканлиги, одамзоднинг ибтидоий тушунчалари билан унинг тасаввурида пайдо бўлган ҳар қандай ёвузликлар ҳам инсон қудрати қаршисида ожиз эканлиги тараннум этилади, кишиликнинг яхши фазилатлари улуғланади.

Маспошшо. Қорақалпоқ халқ эпоси

Халқ бадиий тафаккурининг рангин ва умрзоқ меваларидан бири қорақалпоқ элининг Маспошшо» достонидир. Ғоявий юксаклиги ва бадиий ўзига хослиги жиҳатидан у халқ орасида кенг маълум бўлиши ва севимли асарлардан бири сифатида ардоқланиши тасодифий эмас, Асосий ғояси эл-юрт ва муҳаббатни ҳимоя қилишдан иборат бўлган бу достон - «Алпомиш», «Холдорхон» сингари халқ ижоди намуналарини севиб, эъзозлаб юрган ўзбек ўқувчиларига муносиб армуғондир.

Булбул тароналари. Холдорхон. 5 томлик. 4-том

Эргаш Жуманбулбул ўғли достон ва термаларининг 4-томини ташкил этган «Холдорхон» достони тўла равишда китобхонларга биринчи марта тақдим этилаётир. Қамраб олинган воқеа-ҳодисаларнинг мўл-кўллиги ва ниҳоятда кенглиги, тасвирнинг ўта бойлиги жиҳатидан ўзига хос роман даражасига кўтарилган бу достонда афсонавий қаҳрамон Гўрўғли ва унинг йигитларининг баҳодирликлари улуғланади, ўз юртларини ташқи ва ички душманлардан мардларча ҳимоя қилган Юнуспари бошчилигидаги Чамбил аёллари жасорати куйланади.