Kitoblar

O‘zbek tilining tarixiy grammatikasi

Darslikning «Kirish», «Sintaksis», «Jadvallar», «Testlar», «Tekshirish uchun savollar», «Tayanch tushunchalar», «Mustaqil ish mavzulari», «Tahlil uchun matnlar», «Lug'atlar» qismini akademik G‘.A. Abdurahmonov, «Fonetika» bo'limini professor Q.Mahmudov, «Morfologiya» qismini professor Sh.Shukurov yozgan

Ўзбек тилшунослиги масалалари

Қулингиздаги рисолада проф. Б.Уринбоевнинг ХХ аср 60 - йилларидан то ҳозирги кунгача вақтли матбуот саҳифаларида эълон қилинган тақриз ва мақолалари ўрин олган. Рисола «Тил х,аl\ида мулох,азалар», «Алишер Навоий ва узбек адабий тили», «Такризлар», «Устозларга таъзим» қисмларидан иборат. Рисолага киритилган мақолаларда кўтарилган масалаларнинг айримлари мунозарали булиб, уларда тула қушилавериш мумкин булмаган уринлар мавжуд. Бундай уринлар тегишли хулоса чиқариш учун илмий жамоатчиликка, тилшунос олимларимизнинг муҳокамасига ҳавола қилинди.

O'ZBEKISTON JOY NOMLARINING IZOHLI LUG'ATI

O'zbekiston Respublikasidagi joy nomlari nihoyatda ko'p va rang-barang boʻlib, ular mazmunan boy hamda tarixiy sanaladi. Mazkur lug'atda katta obyektlar, tarixiy va ayrim zamonaviy nomlar jamlangan. Asosiy maqsad, ushbu joy nomlarining ma'nolarini aniqlash va belgilab olish hamda kelgusida shu sohada ilmiy-tadqiqot olib boruvchi izlanuvchilar uchun zamin hozirlash, eng asosiysi, yoshlarga mazkur nomlarning ma'nolarini bekam-u ko'st yetkazishdan iborat. Ayni paytda, ushbu kitob joy nomlarining lotin alifbosiga asoslangan o'zbek yozuvida yozilishi har bir kitobxonga, qolaversa, rasmiy idoralar va tashkilotlarga ko'mak beradi. Mazkur lug'at O'zbekiston Toponimika jamiyatining yig'ilishida muhokama qilinib, 2021-yilning 30-sentabrida 1-sonli bayoni bilan nashrga tavsiya etilgan. Ushbu kitob ilk nashr boʻlib, unga tarixiy joy nomlarining ayrimlarigina kiritildi. Kelgusida kitobxonlarning taklif va mulohazalarini inobatga olib to'ldirilib boriladi. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi O'zbek tilini rivojlantirish jamg'armasi mablag'lari hisobidan chop etildi.

Мустақиллик даври достонларининг лингвопоэтик тадқиқи

Мазкур монографияда ўзбек тилшунослиги тарихида илк бор мустақиллик даврида яратилган достонлар лингвопоэтик планда тадқиқ этилди. Шунинг билан бирга ёзма достонлар тилининг лексик-семантик хусусиятлари атрофлича очиб берилди. Рисола нафақат лингвистиканинг ушбу соҳасида илмий изланишдаги ёш тадқиқотчилар балки филологлар учун махсус тайёрланди.

DAVLAT TILIDA ISH YURITISH

Ushbu qo'llanmada tashkilot va muassasalarning ish yuritish faoliyatida eng ko'p qo'llanadigan hujjatlar, ular-ni tuzish tartib-qoidalari masalalariga to'xtalindi, ular te-gishli namunalar bilan ko'rsatildi, ish yuritishga oid lug'at berildi. Qo'llanma, birinchi navbatda, tashkilotlar rahbar-lari va xodimlariga, boshqaruv faoliyatida bevosita hujjat ustida ishlovchilar, kotib-referentlar, kadr xizmati xodim-lariga mo'ljallangan, shuningdek, undan hisobchilar, ad-liya maslahatchilari, auditor, menejerlar ham foydalanish-lari mumkin.

O'zbek tilining imlo muammolari

Ushbu ishlanma XX asr o'zbek yozuvi o'zbek alifbosi va imlosining shakllanish va rivojlanish bosqichlari haqida nazariy ma'lumot berish, joriy alifbo va imloni takomillashtirish muammolariga munosabat bildirish, amaliy va seminar mashg'ulotlari orqali o'zbek tilining asosiy imlo qoidalarini, shuningdek, oʻzbek punktuatsiyasini o'rgatishni ko'zda tutadi. Uni tayyorlashda o'zbek yozuvi islohotlari va o'zgarishlariga doir materiallar, tadqiqot ishlari, hozirgi o'zbek adabiy tili darsliklaridan, yangi o'zbek alifbosi va imlosini o'rgatishga qaratilgan qo'llanma kitoblardan foydalanildi.

DAVLAT TILIDA ISH YURITISH

«Davlal tilida ish yuritish» darsligi ushbu fanning namunaviy o'quv dasturi asosida yaratilgan. Unda yozma nutq savodxonligini oshirish. main yaratish va uni ijodiy o'zgartira olish yoMlari, o ‘zbek hujjatchiligi tarixi, hujjat turlarini tuzish, zaruriy qismlarni to'g'ri qo'yish, ish yuritish madaniyatiga oid nazariy m a’lumotlar. bu mavzulami niustahkamla.shga oid mashq va topshiriqlar berilgan. Darslikdan Oliy o'quv yurtlari talabalari va o'qituvchilar, ish yuritish xodimlari foydalanishlari mumkin.

Ўзбек тили стилистикаси

O‘ZBEK TILI O‘QITISH METODIKASI

О ‘zbek tili о ‘qitish metodikasi kursi uchun bakalavriat yo ‘nalishi bo ‘yicha yaratilgan mazkur о ‘quv qo ‘llanmada “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”, “Ona tili ta ’limi Konsepsiyasi”, “Ona tilidan davlat ta ’lim standard ” talablariga muvofiq talabalar va о ‘quvchilarning kommunikativ savodxonligini oshirish, ona tili m ashg‘ulotlarini yangi pedagogik texnologiya asosida tashkil etish, til darslari samaradorligini hozirgi zamon talablari darajasiga olib chiqish va dars jarayoniga tatbiq etishning usul hamda vositalari haqida baholi qudrat tavsiyalar berildi. Unda zamonaviy yo ‘nalishlar bo‘yicha yaratilgan qoilanmalar, darsliklar, maqola va та ’ruza matnlariga tayanildi. Darslik pedagogika universitetlari va institutlariningfdologiya fakulteti talabalari uchun mo ‘Ijallangan. “O ‘zbek tili о ‘qitish metodikasi ” О ‘zbekiston Respublikasi oliy va о ‘rta maxsus ta ’lim vazirligi tomonidan nashrga tavsiya etilgan.

O‘ZBEK DIALEKTOLOGIYASI

“O‘zbek dialektologiyasi” bo'yicha tayyorlangan ushbu qo‘llanma o‘zbek tili va adabiyoti bakalavriat yo‘nalishi talabalari uchun mo‘ljallangan.

Ўзбек исмлари

Ўзбек исмлари шундай ойнаки, унда халқимиз ўтмиши ва ҳозирги ҳаётининг барча ранг-баранг қирралари — орзу-армонлари, маънавий-ахлоқий ва диний қарашлари, ўзига хос анъаналари бутун борлиғи билан намоён бўлади. Ушбу китобда 13 мингга яқин ўзбекча исмлар жамланган. Улар ёш ота-оналарга исм танлашга ёрдам берибгина қолмай, кишиларга қужжат ёзиб берадиган идоралар, ўзбек (давлат) тилида иш юритадиган маҳкамалар ходимларига исмларни имло жиқатдан тўгри ёзишларига ҳам қўл келади.

Ўзбек тилининг тарихий грамматикаси

«Ўзбек тилининг тарихий грамматикаси» курси ўзбек тили ва адабиёти йўналиши бўйича таълим олаётган талабаларга мўлжалланган. Унда ўзбек тилининг мустақил тараққиёт босқичидан то бизнинг асримизгача бўлган даврдаги хусусиятлари тўғрисида сўз боради. Қўлланмада тарихий фонетика, тарихий морфология, тарихий синтаксис акс этган.

Ўзбек тилининг тарихий грамматикаси МОРФОЛОГИЯ ВА СИНТАКСИС

Ушбу қўлланма ёзма ёдгорликлар материаллари асосида ёзилди. Маълумки, ўзбек тилига оид ёзма ёдгорликлар ҳали лингвистик планда кам ўрганилган, буларнинг кўпчилиги бўйича илмий-танқидий текстлар яратилмаган, айримларининг эса, ҳатто, оммавий нашри ҳам юзага келган эмас. Бу ҳол ўзбек тили тарихи бўйича дарслик ва қўлланмалар яратиш ишида маълум қийинчиликлар туғдиради.

Тил тарихи

Ушбу китобда илк ўрта асрларда туркий дунёда кечган лингво-маданий жараёнлар, ушбу жараёнларда туркий тилнинг тутган мавқеи тўғрисида сўз юритилади. Ёзма ёдгорликлар материалига таянган ҳолда, туркий ёзма адабий тилнинг шаклланиши ва тарихий такомили, унинг кейинги давр тилига таъсири очиб берилади. Асар тилшунослар, манбашунослар, тарихчилар ва айни йўналишларда илмий иш бошлаган ёш изланувчиларга мўлжалланган.

ЎЗБЕК АДАБИЙ ТИЛИ ТАРИХИДАН

Ўзбек тили жумҳуриятимизнинг давлат тили деб қонунлаштирилиши халҳимизнинг тарихий-маданий ҳаетида катга воҳеа бўлди. Бу ўзбек халқининг бирдан- бир ҳал ҳилиниши лозим бўлган муаммоларидан эди. Чунки ушбу долзарб масалани ҳал ҳилмасдан туриб, миллий сиёсатнинг тўла амалга ошиши, миллий тиллар ҳаҳидаги таълимотнинг ўзбек тили тарихи тараҳҳиётидаги ролини атрофлича, илмий асосда тушуниб бўлмайди.

Ўзбек тили тарихи

Мазкур дарсликда ўзбек адабий тилининг энг қадимги даврдан ҳозиргача бўлган тараққиёт босқичлари тарихий-қиёсий асосда тадрижий асосда таҳлил этилган.

O'zbek adabiy tili tarixi

«0‘zbek adabiy tili tarixi» o‘quv qo‘llanmasi 5120100-Filologiya va tillami o‘qitish (o‘zbek tili) taiim yo‘nalishi bo‘yicha taTim olayotgan talabalarga mo‘ljallangan. Unda qadimgi davrlardan XX asr boshlarigacha yaratilgan badiiy, tarixiy, ilmiy, leksikografik asarlar tiliga xos xususiyatlar, o‘zbek adabiy tilining taraqqiyot bosqichlari, adabiy til rivojiga ijtimoiytarixiy voqealaming ta’siri masalasi, adabiy til uslublari haqida so‘z boradi. Mazkur o‘quv qo‘llanmani yozishda o‘zbek tili tarixi bo‘yicha to‘plangan tajribalar, mavjud qo‘lIanma va kitoblardagi materiallardan foydalanildi.

Istiqlol va ona tilimiz

“Istiqlol va ona tilimiz” kitobi monografik uslubda yozilgan bo‘lib, u mustaqil uch bobdan iborat. Kitobda mustaqil O‘zbekiston Respublikasining davlat tili siyosati, “Davlat tili haqida”gi qonunni hayotga tatbiq etish jarayonlari, notiqlik san’ati va matnshunoslik muammolari yoritilgan. Kitob Akademiya tinglovchilariga, filologiya sohasidagi tadqiqotchilarga hamda ona tilimizning keng doiradagi ixlosmandlariga mo‘ljallangan."

Бадиий матн лингвопоэтикаси

Ушбу монографияда бадиий матнинг лингвопоэтик жиҳатдан тадқиқ этишдаги муҳум ва ўзак нуқталар ҳисобланувчи матн ва униниг таърифи типологияси бирликлари бадиий матнда тил воситаларининг поэтик актуаллашуви бадиий матн ва унга лингвопоэтик ёндашув тамойиллари каби масалалар ёритилган.

Ona tili didaktikasi

Ushbu darslik ona tili didaktikasining tamoyillari xususida fikr yuritiladi.Bundan tashqari, ona tili ta'limi metodlari, ona tili ta'limining o'ziga xos xususiyatlari, lingvistik mashq va ularning tiplari, ona tilidan dars tiplari, ta'lim texnologiyasi, ta'limni optimallashtirish , shuningdek, ona tili ta'lim etaloni vositasida loyihalash kabi masalalar o'z ifodasini topgan