Unilibrary. Oliy ta'lim muassasalarining yagona elektron kutubxona axborot tizimi.

КИМЁВИЙ МУВОЗАНАТ

Термодинамиканинг учинчи қонуни кимѐвий реакция мувозанат константасини ва ўз навбатида реакция маҳсулотларининг имконий максимал унумини ҳисоблаш имконини беради. Термокимѐнинг назарий ва амалий аҳамияти жуда беқиѐс. Иссиқлик эффектлари нафақат турли жараѐнларнинг иссиқлик балансларини ҳисоблашда, балки кимѐвий мувозанатни ўрганишда ҳам кенг ишлатилади. Реакциянинг иссиқлик эффекти реакциянинг бориш йўлига боғлиқ эмас, системанинг дастлабки ва охирги ҳолати билан аниқланади. Бу хулоса термодинамика биринчи қонунини кимѐвий жараѐнларга тадбиқидан келиб чиққан бўлиб унга Гесс қонуни дейилади. Иссиқлик эффекти эндотермик реакциялар учун мусбат (∆H<0) ва эндотермик реакциялар учун манфий (∆H>0) ҳисобланади. Гесс қонуни ∆H нинг қийматини тўғридан-тўғри аниқлаш қийин ва жуда қийин тажрибаларни ўтказиш билан боғлиқ бўлган ҳолларда ҳам реакция иссиқлик эффектини ҳисоблаш имконини беради

ДЕМОКРАТИК ДАВЛАТ ҚУРИШНИНГ ФАЛСАФИЙ-ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ

Ушбу асар халқимизнинг бой тарихий анъаналари ва замо- навий дунё тажрибаси асосида миллий давлатчилигини тиклаётган Ўзбекистонда демократик ҳуқуқий давлат барпо этиш ва фуқа- ролик жамиятини қарор топтиришдек ҳаётий аҳамиятга молик энг муҳим фалсафий-ҳуқуқий асосларига бағишланган. Асарни ўқир экансиз, Ўзбекистонда демократик ҳуқуқий давлат қуриш доктринаси, мамлакатимиздаги ижтимоий ислоҳотлар, миллий парламентаризмнинг шаклланиши, халқ ҳокимиятчилиги, миллий истиклол мафкураси таҳлили билан ҳам танишасиз. Кенг китобхонлар оммасига мўлжалланган.

Primality testing and abelian varieties over finite fields

This work is subject to copyright. All rights are reserved, whether the whole or part of the material is concerned, specifically the rights of translation, reprinting, re-use of illustrations, recitation, broadcasting, reproduction on microfilms or in any other way, and storage in data banks. Duplication of this publication or parts thereof is permitted only under the provisions of the German Copyright Law of September 9, 1965, in its current version, and permission for use must always be obtained from Springer-Verlag. Violations are liable for prosecution under the German Copyright Law.

FUQAROLIK HUQUQI (II qism)

O'zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi akademigi, O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan fan arbobi, yuridik fanlari doktori, professor Hojiakbar Rahmonqulov, yuridik fanlari doktori, O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan yurist, Toshkent Davlat yuridik instituti “Fuqarolik huquqi” kafedrasi mudiri, professor Ikrom Zokirov va yuridik fanlari nomzodi, dotsent Foziljon Otaxonovlarning umumiy tahriri ostida.

Moduli of abelian varieties

This work is subject to copyright. All rights are reserved, whether the whole or part of the material is concerned, specifically the rights of translation, reprinting, re-use of illustrations, recitation, broadcasting, reproduction on microfilms or in any other way, and storage in data banks. Duplication of this publication or parts thereof is permitted only under the provisions of the German Copyright Law of September 9, 1965, in its current version, and permission for use must always be obtained from Springer-Verlag. Violations are liable for prosecution under the German Copyright Law.

МЎЪЖИЗАКОР ҚЎШИМЧАЛАР

К,адимги араб эртакларида айтилишича, кунларнинг бирида Али бобо деган камбагал бир утинчи урмонда баланд бир дарахтни кесмо^чи булиб турган экан. У тусатдан отларпинг дукур-дукурини ва цурол-ярогларнинг жаранглаганнни эшитиб ^олнбдн. К,араса, бошданоё^ темир совут кийган отли^лар тудаси туппа-турри унга ^араб чопиб келаётган эмиш. У ^ур^иб кетгапидан тезда дарахтга чнциб олиб, шох-буто^лар орасига яш при ни бди. Бир оз ва^тдан кенин отли^лар утинчи турган жойга етиб келишибди. Улар отларидан тушиб, эгарларидаги орир цопларнн кутариб олиб, цоя томон юришибди. К,ояда кичкнна пулат эшик бор экан. Утлар нихоятда усиб кетганлигндап эшик деярлп куринмас экан. Олдинда кетаётган киши эшик олдида тухтабди-да, баланд овоз билан: «Снмсим, оч эшикни!» деб ^ич^ирибди. К,оядаги эшик дар^ол очилибди ва одамлар нчкарига кирши и билан яна бекилиб цолибди. Би р оз в а ^ т д а н кейин, отли цл ар к;оя нчидан чикиб, отларига миниб жунаб ^олишибди. Шунда Али бобо д ар а х т д а н тушиб, к;оя олдига чопиб борнбди-да: «Мен ^ам «Симсим, оч эшикни!» десам ни?ла буларкин, — эшик менга ^ам очилармикан?» — деб уйлабди.

ИНСОН, УНИНГ ҲУҚУҚ ВА ЭРКИНЛИКЛАРИ – ОЛИЙ ҚАДРИЯТ 14

Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов асарларининг 14-жилдидан давлатимиз раҳбарининг 2005 йил июлидан 2006 йил августигача бўлган давр мобайнида мамлакатимиз Олий Мажлиси Сенати ва маҳаллий кенгашлар йигилишлари, халқаро учрашувлар ва тантанали маросимлардаги маъруза, нутқ ва чиқишлари ҳамда табриклари ўрин олган. Шу билан бирга, ушбу жилдда давлатимиз раҳбарининг хорижий мамлакатларга расмий ташрифлари муносабати билан оммавий ахборот воситалари учун берган интер- вьюлари эътиборингизга ҳавола этилмокда.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ЖИНОЯТ ҲУҚУҚИ Умумий қисм

Жиноят ҳуқуқи - мустакил хукук соҳаси бўлиб, Ўзбекистон Республикаси ҳуқуқий тизимининг ажралмас қисмидир. Жиноят ҳуқуқи, ҳуқуқ тизимини ташкил қилувчи бошқа соҳалар - конституциявий, фуқаровий, маъмурий, жиноят-ижроия ва шу кабилар билан биргаликда жамиятда шаклланган ижтимоий муносабатларни тартибга солишга мўлжалланган. Шу билан биргаликда бошқа ҳуқуқ соҳаларидан фарқли равишда, жиноят ҳуқуқи ўзининг бу вазифасини ўзига хос тарзда бажаради: энг муҳим ва аҳамиятли ижтимоий муносабатларни махсус усул ва воситалар билан қўриқлайди, шу билан уларнинг нормал фаолият кўрсатишини таъминлайди, мақсадларга муваффақиятли эришиш учун зарур бўлган шароитларни яратади, жамият ижтимоий ҳаётининг барча асосий соҳаларида ижтимоий, иқтисодий, сиёсий, маънавий ва бошқа йўналишларда кенг қамровли ислоҳотларни амалга оширишдаги бирламчи вазифаларни бажаради.

Органик бирикмаларнинг тузилиши ва реакцион кобилияти

Органик реакцияларнинг механизми реакциянинг бошланғич моддалардан охирги маҳсулотлар ҳосил бўлишигача босиб ўтадиган ҳақиқий йўли бўлиб, унда қандай боғлар қайси тартибда узилиши, янги боғларнинг ҳосил бўлиш шароитлари, реакциянинг неча босқичдан иборат эканлиги ва бу босқичларнинг нисбий тезликлари қанақалиги, қандай оралиқ маҳсулотлар, ҳолатлар, заррачалар ҳосил бўлаётгани аниқланади. Реакция механизмини тўла аниқлаш учун барча атом ва молекуляр орбиталларнинг, шу жумладан эритувчи молекуласидаги атом орбиталларнинг ҳолатлари ҳам, реакция боришининг ҳар бир лаҳзасидаги система энергиялари ўзгариши аниқланиши зарур бўлиб, бунда бошқа омиллар ҳам ҳисобга олинади. Бу омилларнинг аниқланиши реакцияни кўзланган мақсад йўналишида олиб боришга, кутилган маҳсулот унумини оширишга, ва умуман, реакцияни бошқаришга ва натижада мақсадли синтезга имкон беради. Бу эса, айниқса, саноат аҳамиятига эга бўлган моддаларни ишлаб чиқаришда катта иқтисодий аҳамиятга эга

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ЖИНОЯТ КОДЕКСИ

2-модда. Кодекснинг вазифалари Жиноят кодексининг вазифалари шахсни, унинг хукук ва эркинликларини, жамият ва давлат манфаатларини, мулкни, табиий муҳитни, тинчликни, инсоният хавфсизлигини жиноий тажовузлардан қўриқлаш, шунингдек жиноятларнинг олдини олиш, фуқароларни республика Конституцияси ва конунларига риоя қилиш руҳида тарбиялашдан иборатдир. Ана шу вазифаларни амалга ошириш учун Кодекс жавобгарликнинг асослари ва принципларини, қандай ижтимоий хавфли қилмишлар жиноят эканлигини аниқлайди, ижтимоий хавфли килмишлар содир этган шахсларга нисбатан қўлланилиши мумкин бўлган жазо ва бошқа ҳуқуқий таъсир чораларини белгилайди.

КОНСТИТУЦИЯ ВА ФУҚАРОЛИК ЖАМИЯТИ

Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси мамлакатда де- мократик ҳуқуқий давлатчилик ва эркин фуқаролик жамияти барпо этишнинг қонуний замини сифатида ижтимоий-сиёсий ҳамда ҳуқуқий фикр марказида бўлиб келмоқда. Китобда Конституциянинг яратилиш тарихи, моҳияти, асосий принциплари, ўзига хос хусусиятлари, қонунчилик тизимининг узаги эканлиги, унинг мафкуравий ва маънавий-ахлоқий салоҳияти жонли мисоллар асосида илмий-назарий таҳлил этилган. Конституция юксак ижтимоий-ҳуқуқий қадрият сифатида тал- қин этилиб, фуқаролик жамияти институтларини шакллантиришда ҳаётбахш роль ўйнаётганлиги кўрсатиб берилган. Кенг китобхонлар оммасига мўлжалланган.

ОРГАНИК БИРИКМАЛАРНИНГ ТУЗИЛИШИ ВА РЕАКЦИОН ҚОБИЛИЯТИ

Органик моддаларнинг тузилиш билан рекцион қобилияти ўртасидаги боғланиш бир томондан молекуланинг тузилиши, ундаги атомларнинг бирбирига таъсири, кислотали ёки асосли хусусияти тўғрисидаги маълумотларни ўз ичига олса, иккинчи томондан реакция механизмлари тўғрисидаги тушунчаларни ўз ичига олади. Ўқувчига тақдим қилинаётган ва юқоридаги маълумотларнинг биринчи қисмини ўз ичига олган Ушбу қўлланма муаллифининг Ўзбекистон Миллий Университети кимё факультети талабаларига ўқийдиган лекцияларнинг баёнидир. Унда А.М.Бутлеровнинг органик бирикмалар тузилишининг хозирги замон назарияси асосида кимёвий боғнинг тузилиши ва характеристикалари, углерод атомининг валент холатлари, молекуладаги атомларнинг ўзаро таъсири ва бу таъсирнинг модда хоссларида акс этиши ва х.к. каби масалалар баён қилинган.

ORGANIK KIMYO

1.Organik kimyo laboratoriyasida qo’llaniladigan ishning usullari va xarakteri talabaga ma’lum bo’lgan anorganik va analitik kimyo laboratoriyalari ishlaridan keskin farq qiladi. Organik moddalar odatda elektrolitlar bo’lmaganligi sababli ular orasidagi reaksiyalar juda sekinlik bilan kechadi va ko’pchilik hollarda (tajriba uchun tanlangan maxsus sharoitlar o’zgarganda) parallel va ikkilamchi jarayonlarning kechishi bilan ham qiyinlashadi. Buning natijasida kutilayotgan bitta mahsulot o’rniga bir necha mahsulotlar aralashmasi hosil bo’lishi mumkin. Shuning uchun organik birikmalar bilan ishlaganda reaktivlar miqdorining nisbatlariga, haroratga, jarayonning davomiyligi kabi tajriba sharoitlariga qat’iy rioya qilish, shuningdek maxsus asboblarni ishlata bilish va olingan moddalarni tozalay olish ko’nikmalariga ega bo’lish kerak bo’ladi. Ko’pchilik organik moddalar suvda yomon eriydi, bu esa ularni eritish uchun boshqa tez uchuvchan va tez alangalanuvchan organik erituvchilarning ishlatilishini taqozo etadi. Suyuqliklarning alangalanib ketishini oldini olish uchun ishchi stolda ishlar ehtiyotkorlik bilan olib borilishi kerak. Har bir laboratoriyada ishlaydigan talaba laboratoriyada sodir bo’lishi mumkin bo’lgan ko’ngilsiz hodisalarni oldini ola bilishi va birinchi yordam ko’rsata bilishi shart.

ОРГАНИК КИМЁ

Лабораторияда ишлаётган кишининг бирор ери куйиб ёки ўзи заҳарланиб қолганда дарҳол қуйидагича ёрдам кўрсатишга ҳар киши мажбур: 1. Иссиқлик таъсирида куйганда (1-даражали – тери куйганда), куйган ерни оқар сув билан совитиш керак. Кўпроқ куйганда қуруқ боғлам билан боғлаш ёки куйганда ишлатиладиган суртма мойли пахта қўйиб, бўшроқ қилиб боғлаш мумкин. 2. Концентрланган кислоталар таъсирида куйганда куйган жойни аввал 10-15 дақиқа мобайнида сув билан ювиш, кейин эса натрий бикарбонатнинг 2% ли эритмаси билан ва яна сув билан ювиш зарур. 3. Ўювчи ишқорлар таъсирида куйганда куйган жой аввал мўл сув билан ювилади, кейин сирка кислотанинг 1% ли эритмаси билан ювиш ва вазелин суртиб, боғлаб қўйиш лозим

Парламентаризм: хорижий мамлакатлар тажрибаси

1991 йил, Ўзбекистон мустақиллиги эълон қилиниши билан, қисқа муддат ичида, демократик тамойилларни шакллантириш, бозор муносабатларига ўтиш, ҳаётнинг барча соҳаларида қонун устиворлигини таъминлаш, ҳокимиятнинг бўлиниши (ижроия, конунчилик ва суд) каби асосий принциплардан иборат бўлган янги давлатчиликнинг қонунчилик базаси вужудга келди. 1994 йилнинг 25 декабрида Ўзбекистон тарихида биринчи марта кўппартиявийлик асосида шаклланган парламент Олий Мажлиснинг таркиб топиши ана шу йўлдаги асосий қадамлар- дан бири бўлди.

Қишлоқ хўжалик ҳуқуқи

Ўзбекистон Республикаси аграр давлат ҳисобланади. Рес- публика аҳолисининг 60 фоиздан ортиқроғи қишлоқ жойлар- да яшайди, жами ишлайдиганларнинг ярми аграр секторда хизмат қилади. Қишлоқ хўжалиги ижтимоий маҳсулотнинг тўртдан уч қисми ва миллий даромаднинг 40 фоизини, шу- нингдек мамлакатга валюта тушумларининг 55 фоиздан орти- гини беради. Бундан ташқари, қишлоқ хўжалиги мамлакат аҳолисини озиқ овқат маҳсулотлари, саноатни эса хом ашё билан таъминлашнинг асосий манбаи ҳисобланади.