Unilibrary. Oliy ta'lim muassasalarining yagona elektron kutubxona axborot tizimi.

ЎРТА ОСИЁДА ҚАДИМГИ БОШҚАРУВ ВА ИЛК ДАВЛАТЧИЛИК ТАРИХШУНОСЛИГИ

Мазкур китобда Ўрта Осиёда қадимги бошқарув тизими ва илк давлатчилик тарихи тўғрисида тўпланган маълумотлар, мавжуд илмий ёндашувлар, фикр ва хулосалар, мавзунинг ўрганилиши натижалари тарихшунослик нуқтаи назаридан ёритилган. Китобда минтақадаги қадимги бошқарув ва илк давлатчилик масаласига оид манбаларнинг ўрганилиши тарихи, Ўрта Осиёда давлатчиликнинг келиб чиқиши тўғрисидаги ёндашувлар, назариялар, ижтимоий-иқтисодий бошқарувнинг келиб чиқиши ва илк давлатчилик муаммосининг ўрганилиши каби мавзулар ўз аксини топган.

Бизнес юритишнинг долзарб масалалари: 101 саволга 101 жавоб

Бизнес юритишнинг долзарб масалалари: 101 саволга 101 жавоб

ТЎРТ УЛУС ТАРИХИ

Ҳа, «яхши от» ҳар қандай шахснинг ҳаёти ва фаолиятига баҳо беришда аниқ ҳамда тўғри мезон. Лекин бу шарафга ҳамма бирдай муяссар бўлавермас экан. Феодал синф намояндаси, тожу тахт соҳиби Мирзо Улуғбек (1394-1449) оламшумул илмий муваффақиятлари туфайли шундай бахтга эришган улуғ шахслардандир. Мирзо Улуғбек фаннинг жуда кўп соҳалари, хусусан математика, фалакиёт, мусиқашунослик ва тарих илмлари бўйича забардаст олим, илм- фан, маданиятнинг улкан ҳомийси сифатида абад ул-абад тарихда қолди. Олимнинг мероси ХVII асрдан бери бутун дунё илмий жамоатчилиги нинг диққат-эътиборини ўзига, қаратиб келяпти. Мирзо Улуғбек ва у қолдирган меросни ўрганишда бизнинг мамлакатимизда ҳам, хорижий юртларда ҳам анчагина асарлар яратилди. Мен бу ерда Жон Гривс, Томас Хайд, Френсис Бейли, Л. Седийо, В. В. Бартолд, В. Л. Вяткин, Е. Кнобл, Т. Н. Қориниёзий, Ғ. Жалолов ва бошқа бир қатор олимларни назарда тугаётирман. Шундай бўлса-да, Улуғбекнинг бетакрор илмий мероси, у таъсис этган ва раҳнамолик қилган Самарқанд мунажжимлик мактаби ҳақидаги тасаввуримизни ҳали етарли деб бўлмайди, Масалан олимнинг кўп йиллик илмий изланишларининг асосий маҳсули бўлмиш «Зижи жадиди Кўрагоний» («Улугбек Кўрагонийнинг астрономик жадвали») асари ҳанузгача бирон тилга тўла таржима қилиниб чоп этилганича йўқ. Олимнинг мазкур рисоласи хусусида XV - XVII асрларда битилган жуда кўп шарҳлар ҳам ўрганилмаган. Умуман олганда Амир Темур ҳамда темурийлар даврида яратилган тарихий ва бошқа мавзудаги асарларни ўрганиш, уларни чоп этиш борасида ҳам аҳвол шундай.

FLUID REPLACEMENT AND HEAT STRESS

This publication is the third printing of the proceedings of a workshop held in February 1989, on the subject of fluid replacement and military performance. This workshop was organized at the request of the U.S. Army Medical Research and Development Command to explore the question of the potential utility of fluid replacement, including carbohydrate-electrolyte beverages, in enhancing sustained military performance in military operations. Through the Army project officer and the Division of Military Nutrition, U.S. Army Institute of Environmental Medicine (USARIEM), the committee was specifically asked to address twelve questions.

ТАРИХИ ТУРКИСТОН

«... Илми таворих (тарих илми) нинг фойидамандлиғиға тамоми фирқа муттафиқ ур-ройдурлар. Аксар тавойифи умам,балки, тамоми аҳли олам бу илмни амалга қўйуб, гумоштагонлариндин ривоят ва ҳикоятлар қилиб, онинг ўзлариға далил қиладурлар. Хусусан, тавойифи атрок [турклар) ва ўзбеклар ўтган уруғ ва қабилаларни ёдда тутмоққа ғоят жадду-жаҳд қиладурлар. Аммо бизнинг Туркистон сартиялари тарихга кўп аҳамият бермай, икки-уч отадин илгари ўтган салафларин ва аларни замонларидаги ҳикоят ва воқеотларини асло билмайдурлар. Бинобарин, каминаи ҳеч мадон [нодон] ажз ва қусуримни иқрор ва эътироф айлаб, саҳв ва қусури бўлса, хонандаларини авф қалами илан тасҳиҳ ва дуруст қилмақларини рижо ва илтимос умидида Фарғона ва Ҳўқанд хонлари ва оларнинг аҳволотларини баъзи таворихлардин ва куҳансол (қария) одамлардин ва ҳам худди камина ўзим эшитган ва кўрганларимни содда ва расмий чиғатой турк тилида мусаввада (қоралама] айлаб «Тарихи Туркистон» ном қўйуб нашриға шуруъ қилдим. Аллоҳ таоло муваффақ айлаб итмоми (якунига еткурмоқни муяссар қилғай, токим туркистонлик биродарларимиз Фарғона хонлари, оларнинг замонлари ва воқеотлари ва Русия давлатиға тобеъ бўлғондин эллик йиллик муддатда бўлғон аҳвол ва атворимиз (хулқимизнинг қандай тағайюр (ўзгарган) ва табдил ва та- раққийсиға мулоҳаза айлаб, наъм ул-инқилоб натижасиға ибрат кўзи билан боқсалар экан деб, ва биллоҳи тавфиқ».

Миллий чолғуларимизнинг тарихи ва бугунги кундаги аҳамияти, дойра мисолида

Ўзбек халқ чолғулари орасида дойра қадим даврлардан халқимиз орасида кенг оммалашиб келган миллий чолғуларидан бири ҳисобланади. Республикамизнинг турли воҳаларидаги археологик қазилмалардан топилган тарихий обидалардаги дойра ва дойрасимон чолғуларда ижро этаётган тасвирлар унинг қадим замонлардан амалиётда кенг қўлланилганлигидан гувоҳлик беради. Қадимий тасвирларда келтирилган дойрасимон чолғуларнинг ҳозирги дойрадан фарқи кам. Уларнинг фарқини асосан, гардиш атрофидаги тешикчалар ва уларга қадалган ҳалқачаларда кўриш мумкин. Шу билан бирга албатта, чолғуларнинг тайёрлайдиган ашёсида ҳам бўлиши эҳтимолдан холи эмас. Қайд этиш жоизки, олдинлари дойранинг гардишига тешикчалар ўйилган намуналари, XV-XVI асрларга мансуб китобларга ишланган миниатюраларда акс эттирилган. Ҳозирда уларнинг ўрнини гардишнинг ички томонидан осиладиган ҳалқачалар эгаллаган. Ҳалқачалар одатда турли ашёлардан тайёрланган. Жумладан, мис, кумуш, пўлат ва ҳ.к. Расмлар тасвирларида дойранинг якка ҳолда учраши билан бирга турли чолғучилар ансамбли таркибида қўлланилганлигини ҳам кўриш мумкин. Шунингдек, урма зарбли чолғу, яъни дойрасимон чолғулар дунёнинг жуда кўп халқларининг миллий маросимлари, кундалик эҳтиёжлари билан, кадриятлари билан қоришиб кетган. Ижтимоий ҳаётнинг турли маросимлари, вазиятларида кенг қўлланилиши одат тусига кирган. Масалан, жарчи (хабар берувчи) чолғулар, даволашда қўлланиладиган чолғу сифатида ва оммавий халқ шодиёналарида кенг қўлланилиб келинган.

Work-Related Musculoskeletal Disorders

This volume is the work of the Steering Committee for the Workshop on Work-Related Musculoskeletal Injuries: The Research Base, which was established in May 1998 by the National Research Council (NRC) in response to a request from the National Institutes of Health. The charge was to design a workshop to examine the scientific literature on work-related musculoskeletal disorders and to prepare a report based on the workshop discussions and the committee members' own expertise. In developing the workshop, the steering committee identified leading researchers to participate as paper presenters and discussants.

МИКРОХРОМАТИКА. НАЗАРИЯ, ТАРИХ ВА АМАЛИЁТ

Жаҳонда рўй бераётган глобаллашув шароитида мусиқа соҳаси ўзининг янгича миллий ва дунёвий ғоялари билан замонавий мусиқашуносликда жадал тараққий топиб келмоқда. Замонавий композиторлик услубининг миллий, ўзига хос индивидуаллашган кўринишини талқин этиш йўлида безаклар мажмуи, товушкаторларига, хусусан “янги ифодавийлик"ни излаш мақсадида Европага тааллуқли бўлмаган мусиқа маданиятига эътибор қаратилган. Бунинг заминида турли назарий ва амалий тажрибалар ўтказилиши ҳамда халқаро миқёсдаги мусиқий илмий фаразлар оммалашишига асос бўлмоқда. Дунё мусиқашунослигининг бугунги долзарб масалаларидан бири халқ лад товушкаторлари ҳамда композиторлик ижодиётида пайдо бўлган лад товушқаторларининг ўзаро таъсири масалалари бўлиб, бу поғонали ва безакнамо каби микрохроматика турларини аниқлаш заруратини келтириб чиқаради. Мусиқий амалиёт ижодкорнинг руҳий, ақлий, ҳиссий инъикоси бўлгани туфайли Антик давр, Ўрта аср, Уйғониш давридан то ҳозиргача микрохроматика турфа хил номлар ҳамда кўринишларда ўз аксини топган. Таъкидлаш жоизки, Антик даврда мавжуд бўлган тетрахорд турлари ҳам Шарқ, ҳам Ғарб мусиқа назариясига ўз таъсирини кўрсатган, аммо микрохроматиканинг муайян, ягона модели на халқ, на композиторлик ижодиётида шаклланмаганлиги сабабли назарий мусиқашуносликнинг ушбу соҳасини тадқиқ этишга алоҳида эътибор қаратилмоқда.

Микрофонларнинг яратилиш тарихи

Овоз ёзиш жуда машаккатли ва мураккаб жараён. Табиий овозни, мусиқий чолғунинг товушларини, одамнинг нутқини электросигналларга айлантириб, кейинчалик яна овоз ва товуш тўлқинларига айлантириш сеҳргарликка ўхшаб қолади. Лекин бу жараён ҳозирги замонда оддий ҳолатга айланган. Ушбу мўжиза электротехник мосламалар ёрдамида амалга оширилади. Улар ичида энг машҳури, муҳими ва энг қизиқарлиси микрофондир. Ҳеч кимга сир эмаски микрофонларни ҳаттоки овоз режиссёрлик касбига таалуқли бўлмаган одамлар ҳам билишади. Кўп жойларда, масалан: мактабларда, ўқув юртларда, ташкилотларда ва бошқа корхоналарда микрофонларни йиғилишлар ёки бирон-бир тадбирларда ишлатадилар. Ҳаттоки, замонавий техник қурилмаларда, масалан: телефонларда, компьютерларда, планшетларда, СДплеерларда, медиаплеерларда ва бошка уй-жиҳоз техникаларда микрофонларни кўллайдилар. Шунинг учун микрофон энг машҳур техник мосламага айланган.

Марказий Осиѐда Уйғониш даври қомусий олимларининг аниқ фанлар тарихидаги ўрни

Монографияда араб, форс, эски ўзбек тилларидаги қўлѐзма манбаъларини ўрганиш асосида Марказий Осиѐдаги Уйғониш даврининг биринчи ва иккинчи босқичларида яшаб, ижод қилган қомусий олимларнинг риѐзиѐт, фалакиѐт, механика, оптикалар бўйича кашфиѐтлари, янгиликлари ҳақида янги маълумотлар берилган. Ушбу асар олий ўқув юртлари , бакалаврият тизимидаги талабалар учун “Миллий ғоя ”, “Олий математика”, “Ўзбекистон тарихи ”, “Фалсафа”, “Маънавият асослари”, “Маданиятшунослик”, магистратурадаги “Фанларнинг фалсафий масалалари” ҳамда “Илмий ижод методолдогияси” фанларини ўқитиш жараѐнида тегишли мавзулврни чуқур ўрганишда фойдаланиш учун мўлжалланган .

ТУРКИСТОН МАТБУОТИ ТАРИХИ ( 1870- 1917)

Туркистон матбуоти, унинг тараққиёт йўли, мустақиллик учун кураш гояларини ўрганиш бугунги кун учун алохида кимматли. Улуғ устозларимизнинг ижодий фаолияти, ҳаёт тажрибаси, матбаачиликни ривожлантириш борасидаги ишлари ҳамда уларнинг тафаккури, ижтимоий-сиёсий жараёнларга муносабати, Ватан озодлиги, миллат истикболи йўлидаги курашлари талкиқ этилади.

“Maktab tarix ta`limida xorij ta`limi tajribasidan foydalanish. (Xitoy, Yaponiya, Koreya, Singapur, Malayziya misolida)” Tajriba va muammolar.

O`tgan asrning 90-yillari boshlarida yangi yosh davlatimiz oldida mamlakatimiz mustaqilligini mustahkamlash, o`z taraqqiyot yo’lini belgilab olish, bu yo`lda yoshlarimizni ulug` ajdodlarimiz ilmiy– ma’naviy qadriyatlarimiz asosida tarbiyalsh vazifasi turgan edi. Bu vazifani esa mutloqo kechiktirib bo`lmasdi. Hali o`sha suronli yillarda Prezidentimiz I.A.Karimov “Bizga kadrlar tayyorlashning maxsus milliy dasturi kerak”– deb ta’kidlaganlarida naqadar haq edilar. Bu haqda so’z yuritganda, yurtboshimiz tomonidan 1990 yil 4 avgustda, hali sobiq mustabid mafkura hukmron bo’lib turgan bir paytda kadrlar tayyorlash milliy dasturini ishlab chiqish masalasini kun tartibiga qo’ygan edi. Lekin faqat mustaqillikka erishganimizdan so’ng bu g’oyani amalga oshirish imkoni tug’ildi. 1997-yilda O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi qonuni va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi qabul qilindi.Keyinchalik, 2004 yilda ana shu dasturning uzviy davomi bo’lgan maktab ta’limini rivojlantirish davlat umummilliy dasturi qabul qilindi va izchil joriy etildi. Shular qatorida mamlakatimizda bolalar sportini rivojlantirish, musiqa va san’at maktablarining, oliy ta’lim muassasalarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlashga qaratilgan dasturlar qabul qilinganini ta’kidlash lozim.Hozirda bu yo`lda amalga oshirilayotgan ishlar O`zbekiston Respublikasining “Ta’lim to`g`risida”gi qonuni “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” hamda «Davlat ta'lim standartlari» talablariga muvofiq barkamol shaxs va malakali mutaxassisni tarbiyalashga qaratilgan ijtimoiy harakat muvaffaqiyatini taminlashga xizmat qilmoqda.

ҚУЙИ ЗАРАФШОН ВОДИЙСИНИНГ СУҒОРИЛИШ ТАРИХИ

Ушбу асар қуйи Зарафшон воҳасида қадим замонлардан то ХХ асргача бўлган суғориш ва суғориш техникасининг ривожланиши ҳамда қадимда воҳада суғорилган ерлар ўрнини аниқлаш тарихига бағишланган. Китоб тарихшуносларга, археолог ва ирригаторларга, Олий ва махсус ўрта таълим юртларининг тарих фани ўқитувчи ҳамда талабаларига, Ўзбекистоннинг ўтмиши билан қизиқувчи кенг китобхонлар оммасига мўлжалланган.

ЎЗБЕКИСТОН ТАРИХИДА ҚАДИМГИ ФАРҒОНА

Қўлингиздаги ушбу китоб 3 та илмий рисоладан иборат бўлиб, Фарғонанинг бир миллион йиллик узоқ ўтмиш тарихига бағишланган. Унда янги археологик материаллар асосида шаҳарларнинг пайдо бўлиши ва уларни тарихий тараққиёти илмий-оммабоп услубда баён қилинган. Шу билан бирга Фарғонада илк давлатчиликнинг пайдо бўлиши ва у билан бевосита боғлиқ бўлган сунъий суғориб деҳқончилик интенсив йўлга қўйилишига оид янги маълумотлар бор.

ЎЗБЕКИСТОН ТАРИХИ: ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ ТАРАҚҚИЁТИ І ҚИСМ

Ватанимиз тарихига янгича ёндошиб, унинг турли хил жараёнлари ва воқеаларига холисона баҳо бериш, энг қадимги даврлардан то бизнинг замонимизгача бўлган бой тарихий ўтмишимизни тадқиқ этиш зарур. Тарих фанининг долзарб вазифаларидан бири- ўзбек халқи давлатчилиги тарихини ўрганишидир. Муаллифлар жамоаси томонидан тайёрланган ушбу китоб Ўзбекистон тарихида давлат ва жамият тараққиётининг илк босқичларидан бошлаб ХІХ асрнинг ўрталаригача бўлган катта даврни ўз ичига олган биринчи қисмидир.

ҚУЙИ ЗАРАФШОН ВОДИЙСИНИНГ СУҒОРИЛИШ ТАРИХИ

Ушбу асар қуйи Зарафшон воҳасида қадим замонлардан то ХХ асргача бўлган суғориш ва суғориш техникасининг ривожланиши ҳамда қадимда воҳада суғорилган ерлар ўрнини аниқлаш тарихига бағишланган. Китоб тарихшуносларга, археолог ва ирригаторларга, Олий ва махсус ўрта таълим юртларининг тарих фани ўқитувчи ҳамда талабаларига, Ўзбекистоннинг ўтмиши билан қизиқувчи кенг китобхонлар оммасига мўлжалланган.