Unilibrary. Oliy ta'lim muassasalarining yagona elektron kutubxona axborot tizimi.

SHAHARLAR VA QISHLOQLAR GEOGRAFIYASI

Sayyoramiz aholisining soni XXI asrning boshlarida 6,5 miliardga etdi va demografik bashoratlarga ko`ra 2015 yilgacha Dune aholisi har yili 86 million kishidan kupayib borar ekan. Aholining bunday sur`at bilan kupayishi butun er shari bo`yicha olib qaraganda, tashvishli emas, chunki hozirgi davrda dunyoda aholi zichligi o`rtacha 1km2 ga 48 kishini tashkil qiladi. Lekin er yuzida aholi bir tekis taqsimlanmagan, shunday joylar borki 1 km2 ga 1000, 2000 va undan ortiq kishi to`g`ri keladi va aksincha, 1 km2 da 2-3 kishi yashovchi xududlar ham mavjud.

ЭКОНОМЕТРИКАДАН ЛАБОРАТОРИЯ ИШЛАРИНИ БАЖАРИШ БЎЙИЧА ЎҚУВ-УСЛУБИЙ ҚЎЛЛАНМА

Ушбу ўқув-услубий қўлланмада олий таълимнинг бакалавр босқичидаги иқтисодиѐт йўналишидаги барча мутахассисликлар учун “Эконометрика асослари” фанининг тасдиқланган намунавий ўқув дастурига биноан тайѐрланган.Ўқув-услубий қўлланма, “Эконометрика асослари” фани бўйича ўтказиладиган лаборатория ишларини тўғри бажарилишини таъминлаш, талабаларда малакавий кўникма ҳосил қилиш мақсадида лаборатория вариантлари ҳамда уларни бажарилишини намунавий усуллари ривожланган мамлакатлар ва республикамизда яратилган дарслик ва ўқув қўлланмалардан фарқли ўлароқ, ўзбек тилида яратилган ва илк бор нашр этилган ўқув адабиѐтидир.

АМИНЛАР БИЛАН ГАЗЛАРНИ ТОЗАЛАШ ЖАРАЁНИДА ПЎЛАТНИ КОРРОЗИЯДАН ИНГИБИРЛАШНИНГ ФИЗИК–КИМЁВИЙ АСОСЛАРИ

Бугунги кунда дунёда саноатнинг турли тармоқларида металлар коррозиясини олдини олиш ва ундан сақлашда ишлатиладиган ингибиторлар ва антикоррозион қопламаларга талаб ортиб бормоқда. Шу билан бирга асосий эътибор экологик хавфсиз, иқтисодий тарафдан талабга жавоб берувчи маҳаллий хомашёларга қаратилмоқда. Индивидуал ингибиторлардан воз кечган ҳолда саноат чиқиндилари ва иккиламчи маҳсулотлар асосида кўп компонентли ҳамда табиий бирикмалар асосида “яшил” ингибиторлар яратишга қизиқиш ортиб бормоқда. Шунинг учун коррозияга қарши ингибиторлар ва антикоррозион қопламаларни яратиш муҳим аҳамият касб этади. Жаҳонда коррозия ва ингибирлашнинг физик-кимёвий хусусиятларини ўрганиш, ушбу жараёнларнинг механизмларини аниқлаш бўйича илмий изланишлар олиб борилмоқда. Металлар коррозиясини ингибирлаш жараёнининг термодинамик функцияларини аниқлаш, коррозияни ингибирлаш жараёнига турли адсорбцион моделларни қўллаш имкониятларини кўрсатиш ва жараённинг кинетик параметрлари ва термодинамик функцияларини аниқлаш, моддаларнинг ингибирлаш механизмини уларнинг кимёвий табиати ва иккинчи компонентнинг иштирокига боғлиқлигини ўрнатишда электрокимёвий усуллардан фойдаланиш масалалари долзарб мавзуларга айланмоқда.

НЕФТЬ ВА ГАЗНИ ҚАЙТА ИШЛАШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

Дастур Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2015 йил 12 июндаги “Олий таълим муассасаларининг раҳбар ва педагог кадрларини қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” ги ПФ-4732-сон Фармонидаги устувор йўналишлар мазмунидан келиб чиққан ҳолда тузилган бўлиб, у замонавий талаблар асосида қайта тайёрлаш ва малака ошириш жараёнларининг мазмунини такомиллаштириш ҳамда олий таълим муассасалари педагог кадрларининг касбий компетентлигини мунтазам ошириб боришни мақсад қилади Ушбу дастурда нефтни, табиий газларни ва газоконденсатларни қайта ишлаш технологияси ҳақидаги назарий ва амалий машғулотларнинг мазмунини ёритилган бўлиб, нефтни, газоконденсатни ва йўлдош хамда табиий газларни қайта ишлаш, бирламчи ва иккиламчи нефтни қайта ишлашни кўриб чиқиш муаммолари баён этилган.

TEXNOLOGIK FIZIK- KIMYOVIY NAZORAT

Ushbu fanni o’rganishdan maqsad yog’-moy ishlab chiqarish korxonalarida xom ashyoni qabul qilishdan tortib saqlash, ishlab chiqarishga berish, qayta ishlab tayyor mahsulot xoliga keltirib, iste’molchilarga jo’natishgacha bo’lgan barcha texnologik jarayonlarni to’g’ri nazorat qilish va xom ashyo, yarim tayyor,tayyor hamda chiqindilarni sifat ko’rsatkichlarini to’g’ri taxlil qilishni o’rgatadi. Yog’-moy korxonalari bo’yicha hisob-kitoblarni to’g’ri olib borilishiga yordam beradi. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirib, mahsulotlarni chiqish unumini oshiradi va ularni sifatini yaxshilaydi.

НАЗАРИЙ КИМЁ II

Молекуланинг физикавий хоссаларини ўрганиш принципиал нуқтаи назардан атом физикасидан фарқ қилмайди. Лекин, ҳатто энг содда учта заррачадан иборат (ташкил топган) молекуляр система учун тузилган Шредингер тенгламасини аналитик ечиш (маълум формула шаклига келтириб аниқ ечимини топиш) мумкин эмас. Энг оддий молекуляр системага икки протон ва битта электрондан иборат водород молекуласининг иони  H2 мисол бўла олади. Водород атоми атомлар физикасида қандай рол ўйнаса  H2 иони ҳам молекулалар физикасида шундай рол ўйнайди. Шунинг учун ҳам, бу молекула учун Шредингер тенгламасини ҳеч бўлмаса тақрибий аналитик ечимини топиш жуда муҳимдир. Электростатик характерга эга бўлмаган ўзаро таъсирларни ҳисобга олмасликка асосланган яқинлашишга кўра электрон-ядро системасининг (бу N ядро ва n электрондан иборат молекула деганидир) Гамильтон операторини қуйидаги ташкил этувчиларнинг йиғиндиси кўринишида ифодалаш мумкин.

ОЗИҚ-ОВҚАТ КИМЁСИ

Ушбу ўқув-услубий мажмуа 5321000 – Озиқ-овқат технологияси бакалавриат таълим йўналишида таълим олаётган талабаларга мўлжалланган. Ўқув-услубий мажмуа Олий ва ўрта махсус таълим Вазирлиги томонидан 2016 йил 25 август 355-сонли буйруқнинг 2- иловаси билан тасдиқланган "Озиқ-овқат кимёси" фани намунавий дастури (BD-5321000- 3.04 ) талаблари асосида тайёрланди. Унда илғор педагогик технология тизимига суянган ҳолда озиқ-овқат саноатида ушбу фан бўйича ўрганиш учун керакли барча маълумотлар баён қилинган. Ҳар бир мавзу охирида талабалар томонидан бажарилиши зарур бўлган топшириқлар ва назорат саволлари келтирилган.

NOORGANIK MODDALAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI

Bundаy sаvоllаrgа jаhоn pedаgоgikаsidа «Blum sаvоllаri» nоmi bilаn bilаn mаshhur bo’lgаn, o’zlаshtirishning оltitа: bilish, tushunish, qo’llаsh, tаhlil, sintez vа bаhоlаsh dаrаjаlаrigа muvоfiq bo’lgаn sаvоllаr misоl bo’lishi mumkin. Mаsаlаn: «Nimа uchun?», «Tаqqоslаng?», «Tаrkibiy qismlаrgа аjrаting?», «Eng muhim хususiyatlаri nimа?», «Buni siz qаndаy hаl qilgаn bo’lаrdingiz?», «Bungа munоsаbаtingiz qаndаy?» kаbi sаvоllаr tаlаbаlаrni yuqоri intellektuаl аmаllаr (tаhlil, sintez, bаhоlаsh) dаrаjаsidа fikrlаshgа undаydi. Yoki, mаtndаn pаrchа o’qib bo’lgаndаn so’ng, tаlаbаlаrni fikrlаshgа undоvchi quyidаgi sаvоllаrni berish hаm mаqsаdgа muvоfiqdir: «Bu pаrchаgа qаndаy sаrlаvhа qo’yish mumkin?», «Pаrchаdаn uning mаzmunini to’lаto’kis аnglаtuvchi beshtа tаyanch so’z tоping?», «Siz muаllifgа qаndаy sаvоl bergаn bo’lаrdingiz?». O’qituvchining tаlаbаlаrgа berаdigаn sаvоli to’g’risidа fikr yuritilаr ekаn, uning аniq, lo’ndа, tushunаrli vа iхchаm bo’lishi hаmdа bir sаvоl bilаn fаqаt bittа o’quv elementi (tushunchа, qоnun, qоidа vа h.k.) so’rаlishi zаrurligini аlоhidа tа’kidlаsh lоzim. Berilgаn sаvоllаr mаzmunidа mаvzugа yoki mаtngа оid tаyanch so’z vа ibоrаlаrdаn fоydаlаnish hаm muhimdir.

МИНЕРАЛ ЎҒИТЛАР ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИДА ҚУРИЛМА ВА ЖАРАЁНЛАР

Кузатишлар ва педагогик адабиётларни таҳлил қилиш шу нарсани тасдиқлайдики, талабаларнинг фикрлаш қобилиятини ривожлантиришнинг муҳим омили – ўқитувчининг уларга ва талабаларнинг бирбирига берадиган саволларидир. Яна таъкидланишича, ўқитувчи томонидан ўқувчиларга бериладиган саволларнинг 80 – 85 фоизи, фақат далилий билимларни талаб қилиб, уларга жавоб беришда хотирада қолганларини такроран сўзлаш (бажариш) бериш билангина чекланилади. Бундай шароитда талабалар ўзлаштирган билимлар кўп ҳолда китобий бўлиб, уларни амалда қўллашда жиддий қийинчиликларга дуч келинади. Қандай саволни фикрлаш қобилиятини ривожлантирувчи саволлар қаторига қўшиш мумкин? Фикримизча, тўғри жавоби ўқув адабиётларда (дарслик, қўлланма, марузалар матни ва ҳ.к.) Яққол баён этилмаган саволларгина талабани фикрлашга мажбур қилади.

METROLOGIYA, STANDARTLASHTIRISH VA SERTIFIKATLASHTIRISH ASOSLARI

Ushbu o‘quv-uslubiy majmua Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2017 yil 1 martdagi “Yangi o‘quv-uslubiy majmualarni tayyorlash bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmani tavsiya etish to‘g‘risida”gi № 107 sonli buyrug‘i asosida tayyorlandi. Mazkur Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari fanidan tayyorlangan o‘quv-uslubiy majmua Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2016 yil 25 avgustdagi № 355-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan fanning o‘quv dasturi asosida ishlab chiqilgan bo‘lib, oliy o‘quv yurtlarida tahsil olayotgan 5320900-Yengil sanoat buyumlari konstruksiyasini ishlash va texnologiyasi (yigirilgan ip ishlab chiqarish; to’qima) yo‘nalishi talabalari uchun mo‘ljallangan.

ОЛИЙ ТАЪЛИМДА КИМЁ ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ МЕТОДИКАСИ

Олий таълимда кимё фанларини ўқитиш методикаси модули олий таълим муассасаларида педагогик фаолият юритаётган профессорўқитувчиларнинг таълим-тарбия жараёнини ташкил этишни модернизациялаш, мазкур жараёнга инновацион технологияларни қўллашга оид методик билим, кўникма ва малакаларини, кимё фанларининг ўқитиш асосларини ўргатади. Унда кимё ўқитишнинг таълимий, тарбиявий ва ривожлантирувчи функциялари ўргатилади. Олий таълимда кимё фанларини ўқитиш методикаси модулида олий таълим муассасаларида педагогик фаолият юритаётган профессор-ўқитувчиларнинг таълим-тарбия жараёнини, кимё фанларининг вазифалари, кимё ўқув курсининг мазмунига қўйиладиган талаблар, кимёнинг ўқитиш методлари, кимё ўқитиш натижаларини назорат қилиш, кимё ўқитишнинг воситалари, методикаси баён қилинади.

КИМЁВИЙ ТЕХНОЛОГИЯ ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШДА МУЛЬТИМЕДИА ТИЗИМЛАРИ ВА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМ МЕТОДЛАРИ

Маърузада, бугунги кунда жаҳон миқёсида яратилаётган ялпи ички маҳсулотнинг тахминан 5,5 фоизи ахборот-коммуникация технологиялари соҳасига тўғри келаётгани,нуфузли халқаро экспертларнинг фикрига кўра, 2020 йилда бу кўрсаткич 9 фоиздан ошиши тахмин қилинаётганлиги айтиб ўтилди. Масалан, Корея Республикасининг ялпи ички маҳсулотида ахбороткоммуникация технологияларинингулуши 11,8 фоиздан зиёдни, Швецияда 7 фоизни, АҚШ да эса 6,8 фоизни ташкил этиши таъкидланди. Сўнгги йилларда иқтисодиётимизнинг мазкур тармоғи жадал суръатлар билан ривожланиб бораётганига қарамасдан, ҳозирги вақтда биз бу борада дастлабки босқичда турганимиз, яъни, мамлакатимиз ялпи ички маҳсулотининг атиги 2 фоизга яқини ахборот-коммуникация технологиялари ҳиссасига тўғри келаётгани айтиб ўтилди.

КИМЁ САНОАТИДАГИ ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР

Дастур ривожланган мамлакатлардаги хорижий тажрибалар асосида “Кимёвий технология” қайта тайёрлаш ва малака ошириш ўналиши бўича ишлаб чиқилган ўқув режа ва дастур мазмунидан келиб чиққан ҳолда тузилган бўлиб, у замонавий талаблар асосида қайта тайёрлаш ва малака ошириш жараёнларининг мазмунини такомиллаштириш ҳамда олий таълим муассасалари педагог кадрларининг билимини ва касбий компетентлигини мунтазам ошириб боришни мақсад қилади. Қайта тайёрлаш ва малака ошириш йўналишининг ўзига хос хусусиятлари ҳамда долзарб масалаларидан келиб чиққан ҳолда дастурда тингловчиларнинг махсус фанлар доирасида ноорганик ва органик моддалар ишлаб чиқаришнинг прогрессив технологиялари, истиқболли импорт ўрнини босувчи ва экспортга йўналтирилган технологиялар билан таништириш, кимё саноати маҳсулотларининг сифатини ва ишлаб чиқариш жараёнларини назорат қилиш, замонавий технологияларнинг ўзига хос хусусиятларига оид билим, кўникма ва малакаларини янгилаб боришга қаратилган муаммолари баён этилган.

BIOLOGIK KIMYO

Biologik kimyo–barcha tirik organizmlarda kechadigan kimyoviy jarayonlarni o`rganuvchi fan. Uning maqsadi to`qima va a’zolarda, hujayra hamda uning tarkibiy tuzilmalari (strukturalar)da doim sodir bo`lib turadigan moddalar va energiya almashinuvini o`rganishdan iborat bo`lib, turli organizmlar tarkibida tinimsiz o`zgarib, yangilanib turadigan oqsillar, nuklein kislotalar, uglevodlar, lipidlar, vitaminlar hamda anorganik birikmalarning kimyoviy tuzilishlari, xossalari, ularni organizmning turli qismlarida, jumladan, hujayra va uning elementlarida tarqalishi, joylashishini tadqiq qilish bilan shug`ullanadi.

МАҲСУЛОТ СИФАТИНИ БОШҚАРИШ

Ушбу дастур тўқимачилик толаларнинг олиниши, тузилиши, улардан ишлаб чиқариладиган иплар, газлама ва бошқа тўқималарнинг тузилиши, уларнинг физик-механик хусусиятларини аниқлаш услуб ва воситалари орқали тегишли стандартлар бўйича сифатига баҳо беришни ўргатади. Тўқимачилик маҳсулотларининг ассортиментлари ва уларни баҳолашнинг замонавий усуллари билан таништиради, материалшунослик бўйича техника янгиликлари берилади

Kompressor stanstiyalarini ishlatish

Respublikamiz o’z mustaqilligini qo’lga kiritgach, turli sohalardagi tub islohotlar jamiyat hayotini qamrab oldi, bozor iqtisodiyotiga asoslangan demokratik-huquqiy davlat, fuqarolik jamiyatini barpo etishga qaratilgan intilishlar ancha kuchaydi. Natijada qisqa davr ichida amalga oshirilgan islohotlar o’z samarasini bera boshladi, O’zbekiston dunyoning barqaror rivojlanayotgan davlatiga aylandi. Dunyo shiddat bilan o’zgarib, barqarorlik va xalqlarning mustahkam rivojlanishiga rahna soladigan turli yangi tahdid va xavflar paydo bo’layotgan bugungi kunda ma’naviyat va ma’rifatga, axloqiy tarbiya, yoshlarning bilim olish, kamolga yetishga intilishiga e’tibor qaratish har qachongidan ham muhumdir.