“Entschulung der Gesellschaft” — avstriyalik faylasuf va ijtimoiy tanqidchi Ivan Illich tomonidan yaratilgan, zamonaviy ta’lim tizimining mohiyati, ijtimoiy vazifalari va cheklovlarini chuqur tahlil qiluvchi fundamental asardir. Muallif kitobda an’anaviy maktab tizimini tanqid ostiga olib, ta’limning haqiqiy maqsadi shaxsning erkin o‘z-o‘zini rivojlantirishiga xizmat qilishi kerakligini ta’kidlaydi. Illichning fikricha, maktab tizimi ko‘pincha bilim berishdan ko‘ra, ijtimoiy nazorat, standartlashtirish va ierarxiyani mustahkamlashga xizmat qiladi. U ta’limni maktab bilan tenglashtirish jamiyatni “institutsionallashtirish”ga olib kelishini, buning natijasida esa insonning mustaqil fikrlashi cheklanishini qayd etadi. Asarda quyidagi g‘oyalar markaziy o‘rin tutadi: ta’lim jarayonini institutsionallashtirishning oqibatlari; bilim olishni maktabdan mustaqil holga keltiruvchi erkin o‘quv tarmoqlari konsepsiyasi; jamiyatni “maktabdan chiqarish” orqali hayot davomiy ta’limning tabiiy shakllarini tiklash; shaxsiy tashabbus va o‘z-o‘zini o‘qitishning ustunliklari.