Kitoblar

Таржима санъати.Мақолалар тўплами. 3-китоб

Жаҳои адабиёти - ўзбек тилида, ўзбек адабиёти - жаҳои тилларида. Улкан маърифий яҳамиятга молик масала! Бадний таржима туфайли биз кўп мил- латли совет адабиётиннниг сара асарларини ўз тилимизда ўқишга муяссар бўламиз, айни вақтда ўзбек адабиёти эришган ютуқлар бу санъат туфайли қардош халқдар тилларига ўгирилади, севиб ўқилади. Қўлингиздаги китобда рус, инглиз, немис, форс, тожик, украин грузин адабиётларидан ўзбек тилига ва ўзбек тилилан бошқа тилларга қилинган таржима- лар таҳлил қилинади. Мақолалар «Назария ва танқид». «Таржима кенгликларида», «Таржимон минбари», «Кичин тадииқот, шингил тақризлар» деган номлар остида жамланган. Тўплам таржимонлар, филологлар, илмий ходимлар, аспирант на студентлар ҳамда бадиий таржима масалалари билан қизиқувчи барча кишиларга мулжалланган.

Қуёшларим ойларим

Одам боласи дунёга келган замоноқ унга алқаб, пок ниятлар билан жисмига монанд исм танлайдилар. Ана шу исм эгасига бир умр йўлдош бўлади. Кимдир кишиларга фақат яхшиликлар соғинувчи ҳақиқий Саид бўлса, яна кимдир Муҳаммад (с.а.в)га умматлар қаторига кирувчилар хислатини эгаллайди. Яна биров илм ва санъатда чин Турғунликка эришса, яна биров фазлу камолоти билан авлодлар хотирасида Сафар қилади. Таниқли воиза Турсуной Содиқова мазкур китобда миллат хотирасига мангу муҳрланган инсонларни ёдга олади. Саид Аҳмаддек устозлари ва Муҳаммад Юсуфдек шогирдларини умрининг қуёшу ойига менгзайди. Устоз Ғайбулла асСалом ва дўсти Сафар Барноларнинг келажак авлодга ўрнак булажак сифатларини бир-бир тилга олади. Ушбу эсдаликлар қўлингиздаги мӯъжазгина бир ёдномага кирди. Умидимиз, мазкур хотиранома миллий маънавиятимизни таниш ва асрашда хизмат қилади. Китоб кенг оммага мулжалланган.

Ғофур Ғулом ва Хоразм

Абдулла Қаҳҳор ёшлар билан суҳбат

Буюк адиб Ойбек (Мусо Тошмуҳаммедович Тошмуҳаммедов) Ўзбекистон Фанлар Академияси ташкил топган 1943 йилдаёқ академик бўлган эди. Муҳтарам устоз, академик Ойбек Ўзбекистон Фанлар Академиясида умрининг охиригача илмий фаолият билан машғул бўлди. Ушбу рисола муаллифи Фанлар Академиясида Ойбек домла билан бир мунча вақт илмий ҳамкорликда бўлган. Рисолада устоз Ойбекнинг улуғ олимлик даражаси, илмий муаммоларни билимдонлик билан ҳал этиши, ёш илмий ходимларни тарбиялаб стиштиришдаги беқиёс хизматлари, ғамхўрликлари тўгри сида сўз боради.

Академик Ойбек

Маркетинг А дан Я гача

Маркетингнинг отаси деб тан олинган жахонга таникли мутахассисларнинг столи устида турадиган булди.

Минг йиллик маърузачи

Ҳар ўқув йили билимларга янги билимлар қўшиш, шунингдек куч-қудратни сафарбар этиб янги ютуқларга эришиш учун бир олам умид бахш этади. Шу каби, янги мингйилликнинг бошланиши ҳам кўз билан илғаб бўлмайдиган орзу-умидлар ва янги имконият ҳисиётларини инъом этади. Бироқ бу давр, шунингдек янги хавфхатарлар ҳам олиб келиши мумкин. Бутун дунёда мисли кўрилмаган миқёсдаги бойлик тўпланган, аммо инсониятнинг олтидан бир қисми даҳшатли қашшоқлида яшайди. Фан ва техника катта ютуқларни қўлга киритди, лекин биз қурғоқчиликлар олдида, ОИТС офати олдида ожиз аҳволда қолмоқдамиз. Кейинги 55 йилда инсоният кенг кўламли урушлардан фориғ бўлди, аммо кўплаб мамлакатлар этник можаролар ва геноцид туфайли зор қақшамоқдалар. Биз Ойни забт этдик, бироқ бизнинг яшаб турган сайёрамизни экологик таназзул ўз домига олмоқда.

Мамлакатлар таназзули сабаблари

Нега айрим мамлакатлар фаровонрок яшайди? “Мамлакатлар таназзули сабаблари” муаллифлари ушбу саволга ишончли ва изчил асосланган янги назария билан жавоб беришга бел боғлаган: фаровонлик сабаби иқлим, география ёки маданият эмас, балки мамлакатдаги институтлардир.

Сўз сеҳри

Ушбу тўплам таникди тилшунос олим, филология фанлари номзоди, Бухоро давлат университетида хизмат курсагган профессор, Халқ маорифи аълочиси Эргаш Кипичевнинг Республика матбуотида турли даврларда нашр қилинган илмий ва илмий-методик мақолалари жамланмасидан иборат.

Тоҳир Малик бир куни

Тоҳир Малик деганда кўпчилик мухлислар машҳур "Шайтанат" асарининг муаллифи ва шу номдаги кинофилмни кўз олдиларига келтиради. Таниқли адиб яна кўплаб баркамол, умрбоқий асар- лар ҳам ёзган. Машҳур кишиларнинг ҳаёти, туриш-турмуши ҳамиша кўпчи- ликда катта қизиқиш уйғотган. Бу табиий бир ҳол, албатта. Тоҳир Малик кўринишдан анча жиддий одамга ўхшаса-да, ҳаётда ниҳоятда ҳазилкаш, ўткир, беқиёс юмор туйғуси, ажойиб лутфлари ўзига хос шахсдир. (Унинг ҳажвиёт йўналишидаги ижоди афсуски ҳали яхши ўрганилмаган.) Ушбу китобчада Тоҳир Малик ҳаётидан олинган қизиқ воқеа- лар, ғаройиб ҳангомалар, ҳазил - мутойибаларни қизиқиш билан ўқишингизга ишончимиз комил. Айни чоғда машҳур адиб ҳақидаги тасаввурингиз бойийди, унинг ўзи ҳам худди ижоди каби кўнглингизга яқин бўлиб қолади.

Бахтсизликдан бахтини топган Тоҳир Малик

Аллоҳ таоло бу ёруғ дунёдаги ҳар бир бандасига бир маротаба яшаш умрини ато этади. Лекин шундай инсонлар борки, иккинчи маротаба ҳам яшай бошлайдилар. Ўлим улар учун шунчаки бир хотима, холос. Ўзбекистон Халқ ёзувчиси Тоҳир Малик орамиздан жисман кетди, аммо биз билан маънан яшамоқда, яшайди ҳам. Бунинг сиз ва биз билмаган сиру синоатлари, сабаблари бор. Кўнглингиздаги хотира китоби ана шу ҳақда.

Матёқуб Қўшжонов замондошлар хотирасида

Атоқли олим, академик Матёқуб Қушжонов ўзбек адабиётшунослиги ва адабий танкидчилигида мактаб яратиб, ўзидан яхши из қолдирган инсондир. Теран фикрловчи, нозик дидли мунаккиднинг элликлан ортик китоблари, беш юзга якин илмий мақолалари адабиётимиз таракқиётида мухим ахамият касб этади. Ушбу тўпламдан олимга ҳаммаслак ва хамфикр бўлган ҳамкасбларининг, шогирдлари ва якинларининг хотиралари, шунингдек, домла ҳакида битилган мақолаларнинг айримлари ўрин олди.

Давр Нодираси

Беназир истеъдод соҳибаси Моҳлар ойим-Нодиранинг яшаган даври, бой ва серқирра ижоди адабиётшунослигимизда ўрганилган, асарлари нашр этилган. Шоирага муосир бўлган тарихчилар ва адабиёт мухлислари ёзиб қолдирган лавҳалар, халқ оғзида яшаб келаётган ривоятларни танқидий ўрганиш ҳам шоира ҳақидаги тасаввурни кенгайтиришга материал беради.

АҲМАД ЮГНАКИЙНИНГ «ҲИБАТ УЛ-ҲАҚОЙИҚ» АСАРИ ҲАҚИДА

Монографияда XIIXIII асрда яшаб ижод этган адиб Аҳмад Югнакийнинг «Ҳибатул ҳақойиқ» асари тил хусусиятлари таҳлил этилган, мазкур асарнинг луғати, танқидий тексти келтирилган. Бу асар туркий тиллар билан шуғулланувчи илмий ходимлар, олий ўқун юртларининг филология факультетлари ўқитувчилари, студентлари учун мўлжалланган.

АДИБ АҲМАД ЮГНАКИЙНИНГ «ҲИБАТ УЛ-ҲАҚОЙИҚ» ДОСТОНИ: МАТН, ТАДҚИҚ ВА ТАҲЛИЛ

Узоқ асрлар мобайнида шаклланиб, такомиллашиб келаётган ўзбек адабиётшунослиги тангрининг улуғ неъмати бўлмиш истиқлолдан кейин янгича тадқиқот усуллари, йўналишлар билан бойиб бормоқда. Чунончи, мафкуравий таъқиқ ва тазйиқлардан ниҳоят қутулган бугунги илм ва фан олдида янги муаммолар, долзарб вазифалар вужудга келди. Бу ҳам бўлса, XX аср адабиётшунослиги қўлга киритган ютуқлар ҳамда йўл қўйилган камчиликларни сарҳисоб қилиш, устоз алломаларнинг бошлаган, бироқ турли сабабларга кўра маромига етмай қолган ишларини имкон қадар давом эттириш, уларнинг узоқ йиллик машаққатли меҳнатлари самарасини янада оширишдир. Зеро ворислик ва у билан боғлиқ ақидалар барча соҳаларда бўлгани каби адабиётшунослик, хусусан, матншуносликда ҳам тараққиётнинг асосий омилларидан биридир.

Нафосат гурунглари

Таниқли мунаққид, профессор Умарали Норматовнинг ушбу китоби салкам олтмиш йил давамида табаррук зиё маскани - Милий университет даргоҳида топган, орттирган энг азиз бойлиги - устозлари, бирга ишлаган ҳамкасблари, шу даргоҳга озми-кўпми даҳлдор ижодкорлар ҳақидаги хотира, дил сўзлари, дарсхоналарда замонамий адабий жараёнга оид нафосат гурунглари чоғи туғилган ўй-мушоҳада, баҳс- мунозара, адабий қайдлардан таркиб топган. Мажмуага, асосан, мустақиллик йиллари қоғозга тушган мақолалар киритимди, Айни пайтда, аҳамиятига кўра муаллифнинг ўтган аср 70-80-йилларига оид айрим тақриз, адабий суҳбатлари ҳам ундан ўрин олган.

Мирзо Бедил

Ушбу кичик асар авторнинг 1946 йилда Ўзбекистон Давлат Университети босиб чиқарган «Философские взгляды Мирза Абдукадира Бедиля» номли китоби асосида ёзилди. Маълумки, мазкур китобни 1957 йилда Ўзбекистон ССР Фанлар Академияси нашриёти янгидан нашр этди. 1958 йилда эса ўзбек тилида «Мирзо Бедилнинг фалсафий қарашлари» ҳурматли ўқувчилар эътиборига тақдим этилди. 1974 йилда китобхонларимиздан келган талабларга жавобан мазкур китобдан айрим қисқартиш, айрим тузатишлар ҳамда тўлдириш киритилган қўлингиздаги мана шу кичик асарни - Мирзо Бедилни, - сиз муҳтарам ўқувчиларга ҳавола қилишга журъат қилдик.

Мутрибий тазкиралари муҳиб адабий манба

XVI-XVII асрларда Самарқандда яшаган шоир ва ада- биётшунос Мутрибийнинг форс тилида битилган "Таз- кират уш-шуаро", "Нусхайи зебойи Жаҳонгир" тазкира- ларида XVI аср иккинчи ярми - XVII биринчи чорагида Марказий Осиё, Ҳиндистон, Покистон, Хитой (Шарқий Туркистон), Эрон, Озарбойжон, Туркия, Ироқ мамлакат- ларида яшаб, форс ва туркий тиллларда ижод қилган 500 нафардан зиёд шоиру адиблар ҳаётига оид материаллар ва мумтоз адабиётнинг айрим назарий масалалари ёри- тилган. Ушбу монографияда Мутрибий тазкиралари таҳлил қилиниб, уларнинг адабий-тарихий қиммати илк бор кўрсатиб берилган. Монография адабиётшунос ва тарихчи мутахассислар ҳамда адабиёт, маданият тарихи билан қизиқувчи китобхонларга мўлжалланган.

АБДУРАҲМОН ЖОМИЙ ВА АЛИШЕР НАВОИЙ

Китобхонлар диққатига тақдим этилган ушбу китоб улуғ ўзбек шоири ва олими Алишер Навоийнинг улуғ форс-тожик шоири ва олими Абдураҳмон Жомий ҳақида ўзининг турли асарларида баён қилган қимматли ва тарихий фикрларининг йиғиндисидир. Бу тўпламда китобхон Жомий билан Навоий ора- сидаги яқин муносабат, чин дўстлик ва ҳамкорликка оид энг муҳим маълумотга эга бўлиш билан бирга. мавлоно Жомийнинг ҳаёти, илмий ва адабий фаолия- тининг айрим лавҳалари билан ҳам танишишга муяссар бўлади. Тўпламнинг энг муҳим қиммати шундаки, Навоийнинг Жомийга бағишлаб ёзган ва илмий жамоатчилик учун ғоятда зарурий манба бўлган «Хамсатул-мутаҳай- йирин» асари тўплам ичида биринчи мартаба нашр этилмоқда. Қитоб филолог олимлар, олий ўқув юртларининг ўзбек ва тожик адабиёти ўқитувчиларига, аспирант ва студентларига, умуман, классик Шарқ адабиёти их- лосмандларига мўлжалланган.

Таърихларда Навоий васфи

Мазкур рисола буюк ўзбек шонри ва мутафаккири Алишер Навонйнинг 550 йиллик гўйига бағишлинган бўлиб, унда абжад ҳисобига асосланган мап- баларди ўтмиш оламлари Навоийга берган таъриф-тавсифлар, Навонйнинг таваллуди на нафоти, Навоий курган медраса, масжид қамда бошқа иншоотлар ва воқеалар таърикларда қандай акс этганлиги баён қилинади. Навонйга ба- ғишлаб Кобулда ўтказилган илмий анжуман хулосалари, Навонйиинг ўли дз- ган таърихлар ҳам рисоладан ўрни олган. Рисола кенг клтобхонлар оммасига мўлжалланган.